Chung tay bảo vệ loài hoang dã ở Việt Nam: Đối mặt xu hướng suy giảm | Môi trường | Vietnam+ (VietnamPlus)

Việc tăng cường công tác bảo vệ loài hoang dã là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của công tác bảo tồn đa dạng sinh học. Hệ thống pháp luật rõ ràng, truyền thông thay đổi hành vi, thực thi pháp luật hiệu quả được coi là 3 yếu tố quyết định thành công của một chiến dịch bảo tồn.

TTXVN giới thiệu chùm 4 bài viết “Chung tay bảo vệ loài hoang dã tại Việt Nam.”

Bài 1: Đối mặt với xu hướng suy giảm

Theo nhận định của Ủy ban Liên Chính phủ Liên hợp quốc tại Báo cáo đánh giá toàn cầu về Đa dạng sinh học và Dịch vụ hệ sinh thái, tốc độ suy thoái đa dạng sinh học đang diễn ra là chưa từng có trong lịch sử. Một triệu loài động, thực vật trong tổng số 8 triệu loài trên trái đất đứng trên bờ vực tuyệt chủng.

Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, tài nguyên đa dạng sinh học đang liên tục trên đà suy giảm. Tình trạng săn bắt, giết, mổ, luân chuyển kinh doanh thương mại, tiêu thụ phạm pháp những loài động vật hoang dã hoang dã còn nhiều diễn biến phức tạp, dẫn tới ngày càng tăng rủi ro tiềm ẩn tuyệt chủng của nhiều loài động vật hoang dã hoang dã trong môi trường tự nhiên tự nhiên, ảnh hưởng tác động xấu đi đến cân đối sinh thái xanh, sức khỏe thể chất con người và uy tín quốc gia trên trường quốc tế. Cùng với đó còn phát sinh rủi ro đáng tiếc truyền nhiễm dịch bệnh sang người, gia súc, gia cầm .
Đa dạng sinh học bị suy giảm đa phần do sự biến mất tự nhiên, khai thác quá mức, đổi khác khí hậu, ô nhiễm môi trường tự nhiên từ việc sử dụng thuốc trừ sâu, những mẫu sản phẩm làm bằng nhựa … và những loài xâm lấn, trong đó, đô thị hóa, phá rừng, tăng trưởng nông nghiệp là những nguyên do chính khiến gần 75 % thiên nhiên và môi trường mặt đất bị đổi khác, làm những loài và hệ sinh thái suy giảm .
Việc kinh doanh động vật hoang dã hoang dã cũng đã tạo ra nhiều hệ luỵ, tàn phá thiên nhiên và môi trường, suy giảm nghiêm trọng quần thể những loài với 67 % động vật hoang dã trên toàn quốc tế đã bị suy giảm .

Đa dạng cao đi kèm nguy cơ tuyệt chủng tăng

Theo báo cáo giải trình vương quốc lần thứ 6 so với Công ước Đa dạng sinh học, Việt Nam hiện có khoảng chừng 51.400 loài sinh vật đã được xác lập gồm 7.500 loài / chủng vi sinh vật, khoảng chừng 20.000 loài thực vật trên cạn và dưới nước, 10.900 loài động vật hoang dã trên cạn, 2 nghìn loài động vật hoang dã không xương sống và cá nước ngọt, 11 Nghìn loài sinh vật biển khác .
Nhiều loài có giá trị lớn cho việc bảo tồn, góp phần cho khoa học và chứng minh và khẳng định tầm quan trọng toàn thế giới của đa dạng sinh học Việt Nam như sao la, cheo cheo sống lưng bạc, mang lớn, mang Trường Sơn, thỏ vằn, voi châu Á, bò rừng, bò xám, hổ, báo, hươu sao, những loài linh trưởng, những loài rùa biển và rùa cạn nước ngọt … Tổ chức Bảo tồn chim quốc tế cũng đã xác lập Việt Nam có 63 vùng chim quan trọng .

[Thay đổi tư duy và hành vi của cộng đồng để bảo vệ động vật hoang dã]

So với những nước trong vùng Đông Dương, khu hệ động vật hoang dã Việt Nam khá giàu về thành phần loài và có mức độ cao về tính đặc hữu. Trong số 21 loài khỉ có trong vùng này, Việt Nam có 15 loài, trong đó có 7 loài và phân loài đặc hữu. Trong số 49 loài chim đặc hữu của vùng, Việt Nam đã có 33 loài, trong đó có 10 loài đặc hữu của riêng Việt Nam .
Từ năm năm trước – 2018, có 334 loài mới được phát hiện cho khoa học gồm 208 loài động vật hoang dã, 136 loài thực vật được miêu tả và công bố trên những tạp chí khoa học quốc tế có uy tín và Tạp chí Sinh học của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam .
Theo thống kê, số loài và những thành viên những loài hoang dã của Việt Nam đang trên đà giảm mạnh, nhiều loài nguy cấp, quý, hiếm có rủi ro tiềm ẩn bị tuyệt chủng rất cao. Như loài rùa Hồ Hoàn Kiếm, hiện chỉ còn 4 thành viên sống được biết đến trên quốc tế, trong đó có 1 thành viên ở Trung Quốc và 3 thành viên ở Việt Nam .
Các loài thú lớn khác như voi, hổ, gấu, mèo lớn, tê tê cũng đang bị rình rập đe dọa tuyệt chủng nếu không có giải pháp bảo vệ nhất quyết và hiệu suất cao. Sao la – một loài thú đặc hữu của dãy Trường Sơn cũng đang đứng trên bờ vực tuyệt chủng. Các nỗ lực tìm hiểu, giám sát cho đến nay vẫn chưa phát hiện quần thể nào của loài ngoài tự nhiên .

Theo Danh lục đỏ của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế cập nhật tháng 11/2020, số lượng loài bị đe dọa phân bố ở Việt Nam là 745 loài, bao gồm 64 loài thú, 53 loài chim, 70 loài bò sát, 45 loài lưỡng cư và 96 loài cá.

Tổng số loài hoang dã được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam là 882 loài, trong đó 464 loài động vật hoang dã quý, hiếm ( tăng 108 loài trong vòng 10 năm ). Có 116 loài đang ở mức nguy cấp rất cao và 6 loài chuyển từ mức nguy cấp khác nhau lên mức coi như đã tuyệt chủng gồm tê giác hai sừng, bò xám, heo vòi, cầy rái cá, cá sấu hoa cà, hươu sao .

Công tác kiểm kê loài năm 2016 đề xuất đưa 1.211 loài vào Sách đỏ cập nhật, gồm 600 loài thực vật và 611 loài động vật. So với Sách đỏ năm 2007, số lượng loài bị đe doạ và có nguy cơ tuyệt chủng tăng đáng kể.

Thách thức lớn

Theo nhìn nhận của Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học ( Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường ), công tác làm việc bảo tồn những loài động, thực vật hoang dã đang sống sót nhiều thử thách, hạn chế lớn .
Vấn đề bảo vệ những loài hoang dã, đặc biệt quan trọng là những loài nguy cấp, quý, hiếm còn chưa thống nhất trong cách tiếp cận về quản trị, bảo tồn ; chính sách quản trị so với những loài trong những hạng mục khác nhau. Đặc biệt trong những yếu tố tiêu chuẩn xác lập loài, hạng mục loài nguy cấp, quý, hiếm và loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ .
Cá thể rái cá thuộc nhóm 1B bị giam nhốt trong lồng sắt được chủ quầy bán hàng Yên Tâm ở chợ nông sản trá hình Thạnh Hóa, tỉnh Long An rao bán trái phép trong năm 2020 với giá 10 triệu đồng. ( Ảnh : Hùng Võ / Vietnam + )Việc trùng lặp hạng mục dẫn đến sự chồng chéo về chính sách quản trị và gây khó khăn vất vả khi vận dụng văn bản pháp lý cũng như giải quyết và xử lý những vi phạm trên thực tiễn. Cụ thể như rùa hộp ba vạch thuộc hạng mục những loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ và không được phép thương mại, nhưng đồng thời thuộc nhóm IIB – những loài thực vật rừng, động vật hoang dã rừng chưa bị đe doạ tuyệt chủng, nhưng có rủi ro tiềm ẩn bị rình rập đe dọa nếu không được quản trị ngặt nghèo, hạn chế khai thác, sử dụng vì mục tiêu thương mại .
Việc khai thác và sử dụng quá mức nguồn tài nguyên loài hoang dã, chặt phá rừng, quy đổi mục tiêu sử dụng rừng cũng làm mất sinh cảnh sống của những loài dẫn đến xung đột ngày càng ngày càng tăng giữa con người và những loài trong tự nhiên. Các chương trình bảo tồn loài được cấp có thẩm quyền trải qua tuy nhiên trong trong thực tiễn ít có nguồn lực để thực thi .
Nhu cầu tiêu thụ trái phép và không bền vững và kiên cố những loài hoang dã nguy cấp làm thực phẩm, thuốc, thú cảnh, trang trí … vẫn còn hiện hữu. Việc kinh doanh trái phép những loài này ngày càng phức tạp, có tổ chức triển khai và diễn biến phức tạp, mang yếu tố tội phạm xuyên vương quốc .
Thực thi pháp lý còn bị hạn chế và chưa hiệu suất cao do thiếu nguồn lực, kể cả cơ sở vật chất, nhân lực và kinh tế tài chính. Chế độ, chủ trương đãi ngộ so với cán bộ thực thi chưa tương ứng với nghĩa vụ và trách nhiệm và rủi ro đáng tiếc cao khi đương đầu với tội phạm này .
Khả năng đấu tranh so với mô hình vi phạm về loài hoang dã nguy cấp, quý, hiếm của lực lượng chuyên trách còn chưa theo kịp những thủ đoạn phức tạp, chuyên nghiệp của tội phạm .
Một số sống sót, lỗ hổng trong những văn bản pháp lý khiến việc giải quyết và xử lý những vi phạm khó khăn vất vả như thiếu những lao lý về giải quyết và xử lý tang vật. Thực tiễn hoàn toàn có thể mất rất nhiều thời hạn để cơ quan tìm hiểu, viện kiểm sát hay tòa án nhân dân nhân dân, hội đồng xét xử đưa ra quyết định hành động, hoặc hoàn toàn có thể cũng mất thời hạn để có tác dụng giám định khi những thành viên động vật hoang dã hoang dã còn sống và khỏe mạnh cần phải được giải quyết và xử lý và tái thả ngay lại thiên nhiên và môi trường tự nhiên, rất tốn kém cho việc dữ gìn và bảo vệ tang vật đến khi vụ án được xét xử .
Hoạt động hợp tác giữa những cơ quan thực thi đã được cải tổ nhưng chưa tạo được chính sách phối hợp ngặt nghèo, chưa có hướng dẫn về quá trình tìm hiểu sau khi bắt giữ những thành viên hoặc loại sản phẩm động vật hoang dã hoang dã, gồm có cả tiến trình lập, chuyển hồ sơ từ lực lượng hải quan, biên phòng, kiểm lâm sang công an, cơ quan giám định, viện kiểm sát và tòa án nhân dân ; giải quyết và xử lý động vật hoang dã hoang dã và bộ phận của chúng sau khi tịch thu .

Bên cạnh đó, nhận thức của toàn xã hội đối với công tác bảo tồn loài, bảo tồn đa dạng sinh học đã được nâng lên song còn nhiều hạn chế. Một số bộ phận người dân vẫn có nhu cầu cao sử dụng động vật hoang dã nguy cấp dẫn đến nạn săn bắt, buôn bán, tiêu thụ gia tăng.

Nhận thức của những cấp, những ngành đã được nâng lên nhưng chưa đủ và chưa kinh khủng để góp thêm phần bảo tồn những loài nguy cấp, quý, hiếm một cách hiệu suất cao và tổng lực .
Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục đào tạo Thiên nhiên ( Liên hiệp những hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam ) Bùi Thị Hà cho rằng, tham nhũng cũng là trở ngại lớn cho nỗ lực thực thi pháp lý về động vật hoang dã hoang dã vì có sự tiếp tay của một số ít cán bộ biến chất, nhiều đối tượng người dùng tội phạm đã và đang ngang nhiên triển khai những hành vi phạm tội mà không thấp thỏm bị phát hiện, bắt giữ, bị đưa ra xét xử hay phải đối lập với án phạt tù. / .

(TTXVN/Vietnam+)

Source: https://mix166.vn
Category: Thiên Nhiên