Nhạc sĩ Văn Thành Nho: Tiếng lòng cùng lời ru đất nước

Tìm chất liệu âm nhạc từ ca trù, chầu văn

Cơ duyên nào đã “ đưa lối ” ông đến với âm nhạc ? Thẳm sâu sau những ca từ mộc mạc, những sáng tác của Văn Thành Nho vì sao vẫn chất chứa bao nỗi niềm của ca trù, chầu văn ?
Tôi suôn sẻ được sinh ra trong mái ấm gia đình giàu truyền thống lịch sử âm nhạc tại vùng đất thi ca Tỉnh Nam Định. Bạn có nhớ hai câu thơ : “ Cha trốn ra Hòn Gai cuốc mỏ / Anh chạy vào Đất đỏ làm phu ” về những người lao động khó khăn vất vả như cha tôi không ? Chính cha tôi là người cùng với vài phường hội đã đưa văn nghệ ra vùng mỏ để … vui chơi. Sau giờ thao tác mệt nhọc, những cụ tập hợp lại thành “ phường bát âm ” và hát chầu văn, ca trù. Vì vậy mà tôi bị “ nhiễm ” chất dân ca vào người khi nào không hay. Cả một thời tuổi thơ nghèo khó nhưng tôi vẫn có thời cơ tiếp xúc với những nhạc cụ nên ngọn lửa âm nhạc được dịp nhen nhóm sớm. 7 tuổi, nhờ ảnh hưởng tác động “ gien ” của cha mẹ, chị … đặc biệt quan trọng là anh trai mà tôi đã chơi được guitar. Rồi lên lớp 8, tôi thử mày mò sáng tác những ca khúc cho mần nin thiếu nhi đăng trên báo tường. Tới năm 1967, nhận giấy báo trúng tuyển vào ĐH Mỏ – Địa chất và Nhạc viện Quốc gia việt nam nhưng tôi bỏ học … nhiệt huyết lên đường nhập ngũ. Thời gian này, tôi vừa rèn luyện quân sự chiến lược, vừa tham gia hội diễn toàn quân. Nhiều đêm diễn chỉ có hai bóng đèn măng xông vẫn say sưa hát .

tin liên quan

Những ca khúc để đời: ‘Vắng em còn lại tôi… với tôi’

Chính cuộc sống ở thao trường, tình đồng đội – nghĩa đồng bào trên đường hành quân ra trận…, những bài ca trù, chầu văn của cha tôi ngày làm công nhân vùng mỏ, cùng với làn điệu ca trù mê hoặc của nghệ nhân Quách Thị Hồ đã hòa quyện vào nhau, tạo nên bút lực và những “chất liệu” tuyệt vời cho các sáng tác mang âm hưởng dân gian của tôi.

Chính cuộc sống ở thao trường, tình đồng đội – nghĩa đồng bào trên đường hành quân ra trận…, những bài ca trù, chầu văn của cha tôi ngày làm công nhân vùng mỏ, cùng với làn điệu ca trù mê hoặc của nghệ nhân Quách Thị Hồ đã hòa quyện vào nhau, tạo nên bút lực và những “chất liệu” tuyệt vời cho các sáng tác mang âm hưởng dân gian của tôi.

Có thể nói ông là “ hạt gạo trên sàng ” khi trải qua nhiều trận đánh ác liệt, ngay cả chiến dịch Cánh đồng Chum ( Lào ) và thành cổ Quảng Trị. Đạn bom như thế mà ông vẫn như mong muốn còn sống để có một ca khúc như Đất nước lời ru bất hủ …
Tôi tham gia chiến dịch Cánh đồng Chum vào những năm từ 1968 – 1972, rồi mới về đánh ở Quảng Trị. Nhiều trận đồng đội quyết tử gần hết, tôi chỉ bị thương và vẫn suôn sẻ sống sót. Giai đoạn này tôi có một số ít bài hát : Chiến thắng Sầm Thông, Chèo thuyền trên sông Hương … để động viên chiến sỹ và Giao hàng người dân nơi tôi đóng quân. Sau Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử vẻ vang tiến vào Hồ Chí Minh, năm 1977 tôi được cấp trên cử đi học ĐH Văn hóa cùng thời với lớp nhà văn quân đội như Hữu Thỉnh, Chu Lai, Trần Đăng Khoa, Nguyễn Trọng Tạo … Bỗng nhiên, lúc này tình yêu âm nhạc ngày trước trỗi dậy mãnh liệt. Năm thứ 3 ĐH tôi thi vào khoa sáng tác Nhạc viện Thành Phố Hà Nội. Bài hát Từ phương anh, từ phương em ( phổ thơ Đỗ Trung Lai ) là ca khúc mở màn cho sự nghiệp sáng tác chuyên nghiệp của tôi. Tiếp đó, Ta đi trong hình sông dáng núi, Thắp lửa giữ lửa … được phát liên tục trên Đài lời nói việt nam đã tạo nên tên tuổi Văn Thành Nho với người theo dõi yêu âm nhạc. Rất mừng là những ca khúc của tôi cứ chào đời là được đảm nhiệm ngay, đã tạo sự khuyến khích ý thức vô cùng to lớn, trong khi ấy tôi cũng đang bận rộn nhiều việc ở đoàn văn công Quân đội, Quân khu 1, 2 và Đoàn ca múa thẩm mỹ và nghệ thuật Hải quân .

Ảnh : Quỳnh Trân Nhạc sĩ Văn Thành Nho ( bìa trái ) cùng bạn hữu

Ông hoàn toàn có thể “ bật mý ” về thực trạng viết bài hát Đất nước lời ru mà khán thính giả luôn đặc biệt quan trọng yêu dấu, góp thêm phần đưa ông đến với Trao Giải Nhà nước về văn học thẩm mỹ và nghệ thuật 2017 ?
Lúc ấy là năm 1983, quân đội ta đang sẵn sàng chuẩn bị kỷ niệm 40 năm ngày xây dựng QĐND việt nam nên không khí trong toàn quân rất khí thế. Tự dưng tôi nghĩ rất nhiều về đất nước mình, ngàn năm Bắc thuộc, cuộc chiến tranh liên miên hết Pháp rồi Mỹ …, trải qua bão giông vẫn gồng mình đánh thắng quân địch. Tôi nhớ về đồng đội tôi, những người lính chẳng tiếc máu xương cả một thời tuổi trẻ, ra đi không trở lại, để lại phía sau mẹ cha, vợ con, bạn bè … đang ngóng đợi. Tôi liên tưởng đến Mẹ Âu Cơ sinh ra trăm trứng, tôi nhớ đến mẹ tôi và ca khúc bật ra bằng lời ru con à ơi : “ Ru con, Mẹ ru con tiếng ru cả cuộc sống / Ru con lời ru cất lên từ ngàn đời / Mẹ Âu Cơ từ rất lâu rồi đi khai thiên lập địa / Lạc Long Quân cùng bao con đi ra nơi biển cả / Ðể đất nước mãi bùng cháy rực rỡ / Một gấm vóc mãi rạng rỡ … ”. Giai điệu và ca từ tuôn ra dào dạt nên chỉ sau 2 tiếng, tác phẩm đã triển khai xong. Lúc đó là buổi sáng, TP.HN đang trong thời bao cấp đời sống rất khó khăn vất vả. Tôi ăn sáng bằng hai chiếc bánh đậu xanh và uống 1 chén nước chè, ngồi bên đàn piano và guitar viết Đất nước lời ru ngay Nhạc viện TP.HN, xong gởi sang Đài lời nói VN.

Nghe nói ca khúc cũng gặp lận đận trước khi được lên sóng, ông có thể cho biết lý do tại sao? Cho tới nay đã rất nhiều ca sĩ thể hiện thành công bài hát này, nhưng theo ông thì giọng ca nào diễn đạt được hết những gì ông kỳ vọng?
Nghe nói ca khúc cũng gặp lận đận trước khi được lên sóng, ông hoàn toàn có thể cho biết nguyên do tại sao ? Cho tới nay đã rất nhiều ca sĩ bộc lộ thành công xuất sắc bài hát này, nhưng theo ông thì giọng ca nào diễn đạt được hết những gì ông kỳ vọng ?Xin bật mý một bí hiểm. Ban đầu bài hát có tên là Lời ru trong lửa cháy nên khi đến Đài lời nói việt nam được nhạc sĩ quân đội Văn An góp ý : “ Lời thì hay nhưng tiêu đề nên chọn hình tượng bình yên, sâu lắng hơn chứ để lời ru mà trong lửa cháy thì … kinh hoàng quá ”. Tôi cầm bản thảo về ngày đêm tâm lý mãi. Phải sau nửa tháng thì 4 chữ Đất nước lời ru mới chính thức hiện ra trong đầu và chính tựa của bài hát cũng góp thêm phần làm cho ca khúc trở nên “ không còn gì tuyệt vời hơn ” .
\ n
Ca sĩ biểu lộ Đất nước lời ru tiên phong hát trên làn sóng Đài truyền hình việt nam năm 1983 là Kiều Oanh, sau đó Thanh Hoa liên tục “ làm mưa làm gió ” trên sóng phát thanh. Tại Hội diễn chuyên nghiệp toàn nước năm 1985, ca sĩ Hoài Thanh ( đoàn Quân khu 2 ) đoạt HCV với ca khúc này. Từ đó, Đất nước lời ru xuất hiện tận nơi biên giới, hải đảo xa xôi … ship hàng bạn bè chiến sỹ. Bài hát tạo “ cơn sốt ” trên những đài phát thanh – truyền hình khi đó và trở thành “ đất dụng võ ” cho nhiều nghệ sĩ để gặt hái huy chương trong những hội diễn. Có rất nhiều ca sĩ bộc lộ thành công xuất sắc : NSND Thanh Hoa, NSND Ái Xuân, Nhã Phương, Anh Thơ, Lan Anh, Hồng Nhung … ; nhưng ấn tượng nhất vẫn là NSND Thu Hiền .

Tình yêu nồng nàn với Hà Nội

Hẳn ông có nhiều ca khúc viết về TP. Hà Nội. Thường một số ít tác giả hay tìm chọn những bài thơ hay để phổ nhạc, còn riêng ông thì sao ?

Ảnh : NVCC Nhạc sĩ Văn Thành Nho (thứ 2 từ phải qua) tham gia trại sáng tác Ivanovo (Liên Xô) năm 1989 Xem thêm: HUTECH công bố điểm trúng tuyển theo phương thức xét tuyển điểm thi tốt nghiệp THPT 2020: Tăng ít nhất 2 điểm so với 2019

Nếu như trước kia đời lính cho tôi nhiều vốn sống để chuyển tải qua những ca khúc về đề tài đất nước thì sau này thời bình, chính TP.HN và những thầy cô đã đem đến cho tôi tri thức về âm nhạc, nơi có những người bạn tri kỷ, đồng nghiệp luôn sát cánh, động viên san sẻ những sáng tác của Văn Thành Nho và đã kích thích sự phát minh sáng tạo để tôi có dịp biểu lộ bản thân. Nhờ vậy, tôi có nhiều tác phẩm viết về Hà Nội Thủ Đô : Tình người Thành Phố Hà Nội, Tản mạn phố, Bằng lăng tím, Hồn xuân non nước … Trong âm nhạc có nhiều bậc thầy phổ thơ rất hay nhưng tôi thì thích tự viết lấy lời vì như vậy tôi sẽ trung thực với xúc cảm của mình hơn. Nhiều người còn vướng mắc, tôi là dân khối A, từng thi giỏi toán toàn nước sao lại rành văn chương đến vậy ? Theo tôi, toán – văn học – thi ca – âm nhạc luôn gắn liền với nhau. Toán học đã giúp tôi sáng tác có tính logic hơn .
Vậy còn tình yêu, có vẻ như ông ít chăm sóc đề tài này ? Là người của công chúng nhưng trong nhà nhạc sĩ Văn Thành Nho vẫn treo nhiều bằng khen những phần thưởng văn nghệ “ cấp phường ”. Tại sao vậy ?
Tôi từng có thời hạn dài gắn bó với đề tài đôi lứa. Ngay trong những ca khúc được nhận Trao Giải Nhà nước về văn học thẩm mỹ và nghệ thuật cũng có bài Ê mơ nga anh yêu em mà. Như đã nói, bài hát khởi đầu cho sự nghiệp sáng tác chuyên nghiệp của tôi Từ phương anh, từ phương em cũng toàn nói về tình yêu. Bất cứ nhạc sĩ nào, tình yêu đều trở thành nguyên vật liệu để phát cháy, tôi không phải là ngoại lệ. Tôi hay tham gia những cuộc thi sáng tác âm nhạc để “ đua tài ” với đồng nghiệp và thử sức với chính mình. Có giải, có thưởng là vui rồi vì có thêm nguồn lực để tái sản xuất mà .
Tên khai sinh là Vũ Thành Nho nhưng bút danh lại là Văn Thành Nho. Ông hoàn toàn có thể bật mý nguyên do chuyển từ họ Vũ sang Văn được không ?
Hồi nhỏ tôi còn mê như điếu đổ nhân vật Vũ Văn Thành Đô trong một tác phẩm xưa nên đi học thích bạn hữu gọi mình là Vũ Văn Thành Nho. Khi khởi đầu sáng tác âm nhạc, tôi dùng tên thật là Vũ Thành Nho, thấy chữ Vũ có vẻ như can đảm và mạnh mẽ, y con nhà võ biền, thử chuyển sang Văn thì thấy nho nhã, thoải mái và dễ chịu hơn. Vả lại tôi làm âm nhạc – văn học, có đánh đấm ai đâu mà hoành tráng nên dùng bút danh Văn Thành Nho thướt tha, thư sinh và … gặp hên nhiều lắm .

‘Đất nước lời ru’ là ca khúc hát ru hay nhất Ảnh : NVCC Tôi biết nhạc sĩ Văn Thành Nho từ những năm tháng chiến tranh chống Mỹ không chỉ ở tài năng mà còn đức độ và sự khiêm tốn nữa. Anh ấy có khá nhiều ca khúc hay, ngoài ra còn viết nhạc phim, sân khấu. Những sáng tác của anh phần lớn về chủ đề Tổ quốc, người lính và tình yêu quê hương. Đặc biệt, những bài ca mang âm hưởng dân gian, điển hình như Đất nước lời ru tôi đặc biệt yêu thích. Đây là bài hát theo thể hát ru, lồng vào nội dung tình yêu quê hương đất nước. Với tôi, Đất nước lời ru là ca khúc hát ru hay nhất mà tôi rất yêu mến. Tôi biết nhạc sĩ Văn Thành Nho từ những năm tháng cuộc chiến tranh chống Mỹ không chỉ ở năng lực mà còn đức độ và sự nhã nhặn nữa. Anh ấy có khá nhiều ca khúc hay, ngoài những còn viết nhạc phim, sân khấu. Những sáng tác của anh hầu hết về chủ đề Tổ quốc, người lính và tình yêu quê nhà. Đặc biệt, những bài ca mang âm hưởng dân gian, điển hình như Đất nước lời ru tôi đặc biệt quan trọng thương mến. Đây là bài hát theo thể hát ru, lồng vào nội dung tình yêu quê nhà đất nước. Với tôi, Đất nước lời ru là ca khúc hát ru hay nhất mà tôi rất thương mến . Nhạc sĩ Hữu Xuân Coi trọng tính dân tộc Ảnh: NVCC Xem thêm: Điểm Chuẩn Đại học Gia Định 2021 Chính Xác Nhất Hiểu Văn Thành Nho không chỉ qua những chuyến đi viết dài ngày hay cùng nhau trong ban giám khảo nhiều cuộc thi mà tôi còn cảm nhận được nhân cách, nhất là tính dân tộc luôn được nhạc sĩ coi trọng và vận dụng sáng tạo trong sáng tác. Đầu thập niên 1980, tôi tình cờ nghe Đất nước lời ru của Văn Thành Nho trên VTV, nhạc sĩ đã vận dụng chất liệu ca trù thật nhuần nhị. Không biết âm hưởng đó đã thấm vào hồn bạn ấy từ thuở nào – chờ có dịp là tràn ra lung linh, thắm thiết. Chỉ từng ấy câu nhạc, nhưng mỗi câu hầu như được lặp lại mà nghe vẫn mới, vẫn thấm vào hồn người cho đến tận bây giờ. Nhuần nhị và thấm hồn người, đó cũng chính là cái tài của người viết mà không phải ai cũng làm được như Văn Thành Nho. Hiểu Văn Thành Nho không chỉ qua những chuyến đi viết dài ngày hay cùng nhau trong ban giám khảo nhiều cuộc thi mà tôi còn cảm nhận được nhân cách, nhất là tính dân tộc bản địa luôn được nhạc sĩ coi trọng và vận dụng phát minh sáng tạo trong sáng tác. Đầu thập niên 1980, tôi vô tình nghe Đất nước lời ru của Văn Thành Nho trên VTV, nhạc sĩ đã vận dụng vật liệu ca trù thật nhuần nhị. Không biết âm hưởng đó đã thấm vào hồn bạn ấy từ thuở nào – chờ có dịp là tràn ra lộng lẫy, thắm thiết. Chỉ từng ấy câu nhạc, nhưng mỗi câu phần đông được lặp lại mà nghe vẫn mới, vẫn thấm vào hồn người cho đến tận giờ đây. Nhuần nhị và thấm hồn người, đó cũng chính là cái tài của người viết mà không phải ai cũng làm được như Văn Thành Nho . Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai

Source: https://mix166.vn
Category: Đào Tạo