Về câu đố “con chó thui” ở sách Tiếng Việt lớp 5

“Con chó thui “- một tiết dạy buồn!

Hôm nay, chương trình lớp 5 phân môn Luyện từ và câu dạy bài ” Từ đồng âm ” .Trong phần rèn luyện, sách giáo khoa Tiếng Việt 5 có một bài tập giải câu đố :

“Trùng trục như con chó thui 
Chín mắt, chín mũi, chín đuôi, chín đầu 
Đố là con gì?”

Đáp án giải đố là : Con chó thui .
Mình hiểu tiềm năng của bài này là cho học viên phát hiện ra từ đồng âm ” chín ” .
Thế nhưng để giải đố được thì phải hiểu nội dung câu đố. Một học viên đứng lên hỏi mình :
– Thưa cô con chó thui là loại chó gì ạ ? Bố em nuôi nhiều loại chó nhưng chưa thấy loại chó nào là chó thui cả !
Câu hỏi của em làm mình hơi mất bình tĩnh ! Mình tuy sinh ra và lớn lên ở thành phố và mặc dầu chưa nhìn thấy làm thịt chó khi nào nhưng cũng vẫn biết là người ta dùng rơm để thui chó. Nhưng yếu tố là đã 26 năm dạy học mà sao mình chưa gặp câu hỏi này khi nào ?

Một hình ảnh thui chó có thể gặp ở nhiều nơi

Trước mắt mình hiện ra hình ảnh những chú chó thui được treo la liệt lủng lẳng trên những quán thịt chó ở đường Trần Bình ( TP.HN ). Mình hoàn toàn có thể vấn đáp em như trong sách giáo viên hướng dẫn đó là con chó bị nướng chín nhưng mình không cất nổi lên lời. Mình tảng lờ đi và hỏi :
– Con hiểu nghĩa của từ chín trong câu này nghĩa là gì ?
Bỗng nhiên một học viên reo to lên :
– A, con biết rồi, con chó thui là con chó bị chết cháy ! Nó bị chết cháy nên mắt nó bị nướng chín, mũi nó bị nướng chín, đuôi nó bị nướng chín, đầu nó bị nướng chín !
Mấy bạn nữ nghe thấy vậy kêu ầm lên :
– Khiếp quá ! Sợ thế !
Một bạn nam khác lại nói :
– Đúng rồi còn gì, bọn trộm chó ấy đi ăn trộm chó về rồi nướng con chó lên bán cho những hàng thịt chó ấy !
Một bạn khác lại bảo :
– Họ đốt con chó ấy cho nó đen thui ra thì là thành con chó thui chứ còn gì nữa, thế mà cũng phải hỏi !
Mình không phải là người uỷ mị, yếu ớt, cũng không phải hội viên hội Bảo vệ động vật hoang dã, hiếm khi vuốt ve chó mèo nhưng quả thật, nghe học viên miêu tả đơn cử cảnh thui chó như vậy, mình cảm thấy không thở được, buồn nôn và chóng mặt ! Mình thấy choáng và phải ngồi xuống ghế !
Cuối cùng, mình bảo những con :
– Từ ” chín ” ở đây không phải là số 9, con chó trong câu đó không phải là con chó có 9 cái mắt, 9 cái đuôi. Câu đố đã sử dụng hiện tượng kỳ lạ từ đồng âm để đố tất cả chúng ta, làm cho tất cả chúng ta dễ bị nhầm lẫn thôi !
Dạy xong tiết học này, mình cứ buồn mãi .
Sao sách giáo khoa môn Tiếng Việt đã được tái bản 11 lần rồi mà không thay một ví dụ nào khác cho đỡ sợ hơn, đỡ gợi cảm giác đấm đá bạo lực hơn ? Sao bao nhiêu năm dạy học mà mình không phát hiện ra điều này để góp ý với những tác giả sách ?
Ở lớp 2, có chủ điểm ” Bạn trong nhà “, lại có cả một bài viết về câu truyện em bé bị bó bột nhờ có chú chó nhỏ đi dạo cùng mà chóng khỏe. Lớp 3 có câu truyện ” Người đi săn và con vượn “, lớp 4,5 cũng có nhiều bài giáo dục học viên biết yêu thương, trân trọng những con vật tình nghĩa … Vậy mà ! ! !

May mà hôm nay, mình không đưa lên hình ảnh con chó thui để giảng nghĩa từ cho “sinh động ” giống như tiết thi giáo viên dạy giỏi mà nhiều năm trước mình được dự! 

Nhưng, mình vẫn rất buồn!!!

Ý kiến của chuyên gia và tác giả sách giáo khoa

Nửa đêm, nhưng đoán là GS. TS. Lê Phương Nga còn thức, BigSchool san sẻ câu truyện trên và xin quan điểm. Sau một lúc thì nhận được câu vấn đáp :
– Bài tập này đã nằm trong phần giảm tải của chương trình. Vấn đề đã bị đưa đi quá xa ngoài nội dung của câu đố, chỉ nhằm mục đích củng cố về từ đồng âm .
BigSchool lại gửi thư điện tử tới GS. TS. Nguyễn Minh Thuyết, chủ biên của sách giáo khoa môn Tiếng Việt và kèm theo hàng loạt câu truyện trên .

12h50′ ngày hôm nay nhận được ngay thư trả lời của GS Thuyết:

” Đúng như quan điểm trên fb, câu đố được dẫn trong SGK lớp 5 chỉ có mục tiêu giúp học viên phát hiện cách chơi chữ bằng từ đồng âm thôi .
Nhưng lớp trẻ giờ đây nhiều em yêu vật nuôi, những em sẽ không tưởng tượng được và không ưng ý với chuyện ăn cả ” bạn trong nhà ” .
Nếu vậy thì đây chính là dịp để thầy trò cùng trao đổi, bày tỏ quan điểm của mình, đi đến nhận thức mới so với lớp người trước lỗi thời. Dĩ nhiên là tôi phải cảm ơn thầy / cô đã phát hiện và đề xuất thay câu đố này .
Tôi chỉ muốn nói rằng những câu đố, ca dao, tục ngữ và cả 1 số ít tác phẩm đã sinh ra cách đây hàng thế kỷ hoặc hàng chục năm khó tránh khỏi dấu vết của xã hội cũ, nếp nghĩ cũ, nếp sống cũ, trong đó có nhiều hiện tượng kỳ lạ, nếp nghĩ, nếp sống không còn tương thích với xã hội hiện tại hoặc không còn tương thích với nếp nghĩ, nếp sống của nhiều người trong xã hội hiện tại .
Nhưng về giải pháp giáo dục, theo tôi, gặp những trường hợp như vậy, thầy cô nên tạo điều kiện kèm theo cho học viên đàm đạo, biến cái dở thành cái hay trong giáo dục ” .

BigSchool: Ý kiến của tác giả giáo khoa rất rõ trong việc bất cập của một số nội dung và cũng đã cảm ơn cô giáo đã chia sẻ vấn đề này. Nếu dạy bài này thì chúng ta vẫn có thể đưa những nội dung giáo dục mới, cập nhật với giai đoạn này. Theo ý kiến của nhiều nhà giáo thì giáo viên nên thay câu đố này bởi những bài luyện tập khác. Xin chia sẻ thêm với các bạn một số câu đố sử dụng từ đồng âm:

1. Chẳng hạn với những địa phương miền Trung hoàn toàn có thể ra câu đố :

” Bữa ni nắng mai khô

Bữa ni mưa mai ướt

Mai mửa mai ướt

Mốt mửa mai cũng ướt “

– Là cái gì?

Trong câu đố này, người đọc bị nhầm lẫn bởi từ ” mai ” nên rất khó đoán ra vật đố. Người đọc bị cuốn vào trường nghĩa những từ chỉ thời hạn ” ni, mai, mốt ” nên không thể nào đoán ra vật gì. Vật gì mà ngày này trời nắng thì ngày mai nó mới khô, ngày này trời mưa thì ngày mai nó mới ướt ? Câu : ngày mai mưa thì ngày mai ướt có vẻ như b1nh thường ( cái gì thì khi trời mưa cũng bị ướt ), nhưng đến câu cuối : ngày mốt trời mới mưa mà tại sao ngày mai nó đã ướt ? thì quả là bí hiểm. Phương thức chơi chữ được sử dụng trong câu đố này là chơi chữ đồng âm dựa trên kiến thức và kỹ năng nền về phương ngữ. Phương ngữ Trung Bộ gọi cái mui thuyền là cái mai ( Mui thuyền, mái khum trên thuyền, giống hình mai rùa – TĐ ), từ ” mai ” này đồng âm với một từ ” mai ” khác chỉ thời hạn ( mai : Ngày kế sau ngày thời điểm ngày hôm nay – ĐTĐ ). Khi đã nắm được phương pháp chơi chữ đồng âm trong câu đố đó, thì việc giải đố đã quá thuận tiện : vật đố là cái mui thuyền .

( Theo Đỗ Thành Dương. Một số phương pháp chơi chữ trong câu đố tiếng Việt, Luận văn Thạc sỹ ) .

2. Câu đố : Con gì đập thì sống, không đập thì chết ? Đáp án : Con tim. Từ đồng nghĩa tương quan dùng ở câu đố là là ” đập ” với 2 nghĩa khác nhau .
3. Câu đố : Con trai có gì quý nhất ? Đáp án : Ngọc trai. Từ đồng nghĩa là ” con trai ” với 2 nghĩa khác nhau .
4. Câu đố : Bệnh gì bác sỹ bó tay ? Đáp án : Đó là bệnh … gãy tay ! Từ đồng nghĩa tương quan ở đây là ” bó tay ” với 2 nghĩa khác nhau .

Mong các thầy cô luôn sáng tạo trong giảng dạy và kịp thời phát hiện thêm những bất cập ở thời điểm hiện nay trong nội dung giáo khoa hiện hành để cùng nhau chia sẻ cách xử lý các tình huống bất ngờ.

Cảm ơn những chuyên viên đã nhanh gọn cho quan điểm .

Source: https://mix166.vn
Category: Hỏi Đáp