Biển – Wikipedia tiếng Việt

Biển nói chung là một vùng nước mặn rộng lớn nối liền với các đại dương, hoặc là các hồ lớn chứa nước mặn mà không có đường thông ra đại dương một cách tự nhiên như biển Caspi, biển Chết. Thuật ngữ này đôi khi cũng được sử dụng với một số hồ nước ngọt khép kín hoặc có đường thông tự nhiên ra biển cả như biển Galilee ở Israel là một hồ nước ngọt nhỏ không có đường thông tự nhiên ra đại dương hay Biển Hồ ở Campuchia. Thuật ngữ này được sử dụng trong đời sống thông thường như một từ đồng nghĩa với đại dương, như trong các câu biển nhiệt đới hay đi ra bờ biển, hoặc cụm từ nước biển là chỉ một cách rõ nét tới các vùng nước của đại dương nói chung.

Các ion phong phú nhất trong nước biển là clo và natri. Nước biển còn có magiê, sulfat, calci, kali, và nhiều thành phần khác, một số có hàm lượng rất nhỏ. Độ mặn của nước biển thay đổi rất lớn. Biển có độ mặn thấp ở những lớp nước gần bề mặt và các cửa sông lớn, và cao hơn theo chiều sâu của đại dương, tuy nhiên, tỷ lệ tương đối của các muối hòa tan thay đổi nhỏ trên khắp các đại dương. Carbon dioxide từ không khí hiện đang được hấp thụ bởi biển với số lượng tăng dần, làm giảm độ pH nước biển trong một quá trình được gọi là axít hóa đại dương, quá trình này có khả năng gây thiệt hại cho các hệ sinh thái biển trong tương lai gần.

Gió thổi trên bề mặt biển tạo ra sóng, mà chúng sẽ vỡ khi chạm đến đới nước nông. Gió cũng tạo ra những dòng chảy mặt do ma sát, tốc độ luân chuyển chậm nhưng đi khắp những đại dương. Hướng dòng chảy được kiểm soát và điều chỉnh bởi những yếu tố gồm có cả những hình dạng của những lục địa và sự quay của Trái Đất ( những lực Coriolis ) dòng biển sâu, được gọi là dòng muối nhiệt, mang nước lạnh từ gần những cực đến toàn bộ những đại dương. Thủy triều thường dâng lên và hạ xuống 2 lần mỗi ngày, được gây ra bởi sự quay của Trái Đất và những ảnh hưởng tác động trọng tải của Mặt Trăng quay xung quanh, và ở mức tác động ảnh hưởng ít hơn từ Mặt Trời. Thủy triều hoàn toàn có thể có độ to lớn ở những vịnh hoặc những cửa sông. Sóng thần hoàn toàn có thể được gây ra bởi những trận động đất dươi biển phát sinh từ sự hoạt động của những mảng kiến ​ ​ tạo hoạt động, những vụ phun trào núi lửa, lở đất lớn, hoặc tác động ảnh hưởng lớn do thiên thạch .Biển có phong phú về sự sống gồm có virus, vi trùng, động vật hoang dã nguyên sinh, tảo, thực vật, nấm và động vật hoang dã sống ở biển, trong đó phân phối một loạt những sinh cảnh và hệ sinh thái biển biến hóa từ mặt phẳng nước biển ngập nắng đến những độ sâu rất lớn với áp lực đè nén lớn của đáy biển sâu tối và lạnh. Biển cũng biến hóa theo vĩ độ từ vùng nước lạnh bên dưới lớp băng Bắc cực đến phong phú đầy sắc tố của những rạn sinh vật biển ở vùng nhiệt đới gió mùa. Nhiều nhóm lớn những sinh vật đã tiến hóa từ biển và nguồn gốc sự sống hoàn toàn có thể đã mở màn từ đó .Biển cung ứng cho con người những thực phẩm đáng kể, hầu hết là cá, động vật hoang dã giáp xác, động vật hoang dã có vú và rong biển trải qua đánh bắt cá trong tự nhiên hoặc nuôi tự tạo. Việc khai thác quá mức những nguồn tài nguyên thực phẩm này đã trở thành một yếu tố lớn .

Biển cũng phục vụ các mục đích khác, bao gồm cả thương mại, du lịch, khai thác khoáng sản dưới biển, điện, chiến tranh, và các hoạt động giải trí như bơi, lướt sóng, đi thuyền và lặn biển. Biển cũng có nguy cơ bị ô nhiễm. Biển đã đóng một phần quan trọng về văn hóa trong suốt chiều dài lịch sử, với sự xuất hiện quan trọng trong văn học, xa nhất là từ tác phẩm Odyssey của Homer, trong nghệ thuật, trong rạp chiếu phim, ở sân khấu, và trong âm nhạc cổ điển. Về biểu tượng, ​​biển xuất hiện như là quái vật như Scylla trong thần thoại và đại diện cho vô thức trong giải mộng.

Hệ thống liên kết của tổng thể những vùng chứa nước trên Trái ĐấtBiển là mạng lưới hệ thống liên kết của tổng thể những vùng chứa nước của Trái Đất, gồm có năm đại dương lớn : Đại Tây Dương, Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, Nam Băng Dương và Bắc Băng Dương [ 1 ]. Từ ” biển ” được sử dụng trong tên của một vùng nước mặn đơn cử, nhỏ hơn, ví dụ điển hình như Biển Bắc hoặc Biển Đỏ .Không có sự phân biệt rõ ràng giữa biển và đại dương, mặc dầu vùng biển nhỏ hơn, và là một phần hoặc hàng loạt giáp với đất liền [ 2 ]. Tuy nhiên, biển Sargasso không có bờ biển và nằm trong một dòng chảy Bắc Đại Tây Dương [ 3 ] .Biển nói chung là lớn hơn so với hồ và chứa nước mặn, nhưng biển Galilee là một hồ nước ngọt [ 4 ] [ a ]. Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển chứng minh và khẳng định tổng thể những đại dương là ” biển “. [ 8 ] [ 9 ] [ b ]

Vật lý học[sửa|sửa mã nguồn]

Hình ảnh Trái Đất của NASA năm 2001Trái Đất là hành tinh duy nhất trong Hệ Mặt trời với mặt phẳng chất lỏng, [ 3 ] ( tr22 ) nhưng những hành tinh giống Trái Đất trong những hệ hành tinh ngoài Hệ mặt trời hoàn toàn có thể có đại dương [ 11 ]. Biển bao trùm hơn 70 % bề mặt Trái Đất với nước ở dạng lỏng. [ 3 ] ( tr7 ) Khoảng 97,2 % lượng nước của Trái Đất ở trên biển, với khoảng chừng 1,36 tỷ km³ nước mặn. 2,15 % số còn lại là băng trong những sông băng, băng trên bề mặt biển, 0,65 % còn lại là hơi nước và nước ngọt trong những hồ, sông, đất và không khí. [ 12 ]Nhìn từ thiên hà, hành tinh của tất cả chúng ta Open như một ” viên đá cẩm thạch màu xanh ” với những dạng khác nhau của nước : nước mặn ở những đại dương, những khối băng ở hai cực và những đám mây hơi nước. [ 12 ] Nhà văn khoa học viễn tưởng Arthur C. Clarke đã từng đề xuất kiến nghị rằng ” Trái Đất ” nên được đặt tên là ” Trái nước ” vì diện tích quy hoạnh chứa nước chiếm đa số của Trái Đất. [ 3 ] ( tr7 )Vật lý Hải dương học, hoặc vật lý biển, điều tra và nghiên cứu thuộc tính vật lý của đại dương gồm có đối sánh tương quan giữa nhiệt độ và độ mặn, sóng biển, những sóng ngầm dưới đáy biển, thủy triều trên mặt phẳng, thủy triều dưới lòng biển, và những dòng hải lưu. [ 3 ] ( tr14 – 17 ) [ 13 ] Sự vận động và di chuyển của nước với hình thức những hải lưu, thủy triều và sóng ảnh hưởng tác động đến bờ biển và đổi khác khí hậu của khu vực ven biển. [ 14 ] Địa vật lý biển tương quan đến việc điều tra và nghiên cứu về hình dạng và sự lan rộng ra lưu vực biển và bờ biển .Việc khai thác đáy biển phân phối những vật chứng của những vật tư tạo ra Trái Đất, cũng như sự trôi dạt lục địa, sự phân bổ của những khu vực có hoạt động giải trí địa chấn và núi lửa, và sự tích tụ trầm tích mà sau cuối hoàn toàn có thể kết tinh thành đá trầm tích. [ 14 ]
Bản đồ độ mặn mặt phẳng dựa trên tài liệu vệ tinh. Màu sắc biểu lộ mức độ mặn : đỏ = 40 ‰ ( lớn nhất ), tím = 30 ‰ ( nhỏ nhất ) .Nước trong biển được cho là có nguồn gốc từ hoạt động giải trí phun trào núi lửa trên Trái Đất, mở màn cách nay 4 tỉ năm, làm giải phóng những khí từ đá nóng chảy. [ 3 ] ( tr24 – 25 ) Công trình nghiên cứu và điều tra gần đây hơn cho rằng hầu hết nước trên Trái Đất hoàn toàn có thể từ sao chổi. [ 15 ] Một đặc thù quan trọng của nước biển là mặn. Độ mặn thường được đo bằng phần nghìn ( ký hiệu ‰ ), và những đại dương chứa vào thời gian 35 gam ( 1,2 oz ) chất rắn trên một lít, độ mặn 35 ‰ ( khoảng chừng 90 % nước trong đại dương có độ mặn nằm trong khoảng chừng 34 đến 35 ‰ [ 16 ] ). Biển Địa Trung Hải có độ mặn cao hơn ở 37 ‰. Thành phần của muối ăn ( natri và clo ) chiếm khoảng chừng 85 % chất rắn hòa tan trong nước biển. Ngoài ra, còn có những ion sắt kẽm kim loại khác như magie và calci, và những ion âm như sulphat, carbonat, và bromide. Mặc dù có sự độc lạ độ mặn trong vùng biển khác nhau, những thành phần tương đối của những muối hòa tan là không thay đổi trong khắp những đại dương của quốc tế. [ 17 ] [ 18 ] Nước biển là quá mặn để con người hoàn toàn có thể uống vì thận không hề bài tiết qua đường tiểu những chất mặn như nước biển. [ 19 ] trái lại, những hồ nước mặn nằm trong lục địa có độ mặn cao hơn trong đại dương, ví dụ như Biển Chết có 300 gam ( 11 oz ) chất rắn hòa tan trong một lít ( 300 ‰ ) .

Độ mặn của những vực nước đổi khác theo sự bay hơi từ mặt phẳng của nó ( ngày càng tăng bởi nhiệt độ cao, gió và hoạt động của sóng ), lượng mưa, ngừng hoạt động hoặc tan chảy của băng biển, sự tan chảy của sông băng, dòng nước ngọt từ sông, và sự trộn lẫn của những vực nước có độ mặn khác nhau. Ví dụ, biển Baltic là trong một vùng khí hậu thoáng mát với độ bay hơi thấp, có nhiều con sông chảy vào nó và bổ trợ liên tục từ Biển Bắc nên tạo ra một lớp nước bên dưới lạnh, xum xê mà phần đông không hòa lẫn với những lớp mặt phẳng. Lớp trên cùng hoàn toàn có thể có độ mặn 10-15 ‰, với mức độ thậm chí còn thấp hơn trong những cửa sông. [ 20 ] Biển Đỏ ấm có độ bốc hơi cao nhưng lượng mưa thấp ; có ít sông đổ vào nó, và Bab-el-Mandeb, nối nó với Vịnh Aden, đây là một vịnh hẹp có độ mặn trung bình 40 ‰. [ 21 ]Nhiệt độ của biển phụ thuộc vào vào lượng bức xạ mặt trời chiếu trên mặt phẳng của nó. Ở những vùng nhiệt đới gió mùa, mặt trười chiếu liên tục, nhiệt độ bề mặt biển hoàn toàn có thể lên đến hơn 30 °C ( 86 °F ) trong khi ở gần những Cực, nhiệt độ ở trạng thái cân đối với băng biển vào khoảng chừng − 2 °C ( 28 °F ). Có một dòng hải lưu liên tục trong những đại dương. Các dòng hải lưu ấm trên mặt lạnh đi khi chúng chảy xa những vùng nhiệt đới gió mùa, và nước trở nên đặc hơn và chìm xuống. Dòng nước lạnh chuyển dời trở lại xích đạo ở dạng những dòng ở dưới sâu, được tinh chỉnh và điều khiển bở sự biến hóa về nhiệt độ và khối lượng của nước, ở đầu cuối trồi lên mặt và liên tục tuần hoàn. Nước biển sâu có nhiệt độ khoảng chừng − 2 °C ( 28 °F ) đến 5 °C ( 41 °F ) trong tổng thể những vùng trên toàn thế giới. [ 22 ]Nước biển ngừng hoạt động ở nhiệt độ khoảng chừng − 1.8 °C ( 28.8 °F ). Khi nhiệt độ của nước xuống đủ thấp, những tinh thể băng hình thành trên mặt phẳng. Các khối băng mặt phẳng này vỡ thành những mảng nhỏ và phối hợp lại thành đĩa phẳng tạo thành một mạng lưới hệ thống treo dày được gọi là băng đóng ở dưới đáy. Trong điều kiện kèm theo yên bình, lớp này bị ngừng hoạt động thành một tấm phẳng mỏng mảnh được gọi là nilas, nó làm dày những lớp băng mới ở mặt dưới của nó. Trong vùng biển nhiều sóng gió hơn, những tinh thể băng đóng ở dưới đáy cùng tham gia vào đĩa phẳng được gọi là pancake. Các bánh này trượt với nhau và tích hợp lại để tạo thành băng trôi. Trong quy trình làm lạnh, nước muối và không khí bị bắt giữ trong những tinh thể băng. Nilas hoàn toàn có thể có độ mặn 12-15 ‰, nhưng theo thời hạn, băng biển sau một năm thì nó giảm xuống 4-6 ‰. [ 23 ]Lượng oxy có trong nước biển phụ thuộc vào đa phần vào thực vật tăng trưởng trong đó. Các loài này hầu hết là tảo, gồm có thực vật phù du, với 1 số ít thực vật có mạch như cỏ biển. Hoạt động quang hợp vào ban ngày của những thực vật này sản sinh oxy, chúng hòa tan trong nước biển và được những động vật hoang dã biển sử dụng. Vào đêm hôm, hoạt động giải trí quan hợp dừng lại, lượng oxy hòa tan sụt giảm. Ở đới biển sâu, ánh sáng không đủ năng lực xuyên đến cho thực vật tăng trưởng, thì có rất ít oxy hòa tan. Do thiếu oxy, vật tư hữu cơ bị phân hủy bởi những vi sinh vật yếm khí tạo ra hydro sulfide. [ 24 ] Ấm lên toàn thế giới hoàn toàn có thể làm giảm hàm lượng oxy trong cả nước tầng mặt do năng lực hòa tan của oxy giảm do ở nhiệt độ cao, và cả trong nước tầng sâu do giảm năng lực hòa tan của oxy do tăng sự phân tầng cột nước. [ 25 ]Lượng ánh sáng xuyên thấu vào biển phụ thuộc vào vào góc tới của mặt trời, những điều kiện kèm theo thời tiết, và độ đục của nước biển. Hầu hết ánh sáng phản xạ ở mặt phẳng, và ánh sáng đỏ hấp thụ xuống ở vài mét từ mặt phẳng. Ánh sáng vàng và lục xuyên thấu sâu hơn, và ánh sáng xanh và tím hoàn toàn có thể xuống đến độ sâu khoảng chừng 1.000 mét ( 3.300 ft ). Không đủ ánh sáng cho quang hợp và thực vật tăng trưởng ở độ sâu dứoi 200 mét ( 660 ft ). [ 26 ]

Axít hóa đại dương[sửa|sửa mã nguồn]

Nước biển có tính kiềm nhẹ và độ pH thời kỳ tiền công nghiệp vào khoảng chừng 8,2. Gần đây, những hoạt động giải trí nhân sinh đã làm ngày càng tăng hàm lượng carbon dioxide trong khí quyển ; có khoảng chừng 30 – 40 % CO2 ngày càng tăng đã được hấp thụ vào những đại dương, tạo thành axít carbonic và làm giảm pH ( hiện dưới 8,1 [ 27 ] ) qua một quy trình được gọi là axít hóa đại dương. [ 28 ] [ 29 ] [ 30 ] Giá trị pH được cho là sẽ giảm xuống còn 7,7 ( tăng gấp 3 lần nồng độ ion H + ) vào năm 2100, đây sẽ là sự biến hóa đáng kể trong thế kỷ này. [ 31 ] [ c ]Một nguyên tố quan trọng trong việc hình thành khung xương của những động vật hoang dã biển là calci, nhưng calci cacbonat trở nên dễ hòa tan hơn theo áp suất, thế cho nên vỏ sò bằng cacbonat và khung xương hòa tan bên dưới độ sâu bù cacbonat. [ 33 ] Calci carbonat cũng dễ hòa tan hơn khi pH thấp hơn, thế cho nên axít hóa đại dương hoàn toàn có thể có những ảnh hưởng tác động thâm thúy lên những sinh vật biển có cấu trúc calci như sò, hào, hải sâm và sinh vật biển, [ 34 ] chính bới năng lực tạo vỏ của chúng sẽ bị giảm, [ 35 ] và độ sâu bù đắp cacbon sẽ tăng gần về phía mặt biển. Các sinh vật phù du bị tác động ảnh hưởng sẽ gồm có những loài động vật hoang dã hai mảnh vỏ giống ốc như pteropoda, tảo đơn bào được gọi là coccolithophorida và foraminifera. Tất cả những loài này là những phần quan trọng trong chuỗi thức ăn và sự suy giảm số lượng của chúng sẽ có hậu quả đáng kể. Trong vùng nhiệt đới gió mùa, sinh vật biển có năng lực bị tác động ảnh hưởng nghiêm trọng khi nó trở nên khó khăn vất vả hơn trong việc tạo bộ xương cacbonat của chúng, [ 36 ] lần lượt tác động ảnh hưởng xấu đến những loài sống dựa vào rạn sinh vật biển. [ 31 ]Tốc độ đổi khác hóa học trong đại dương hiện tại có vẻ như là không có tiền lệ trong lịch sử dân tộc địa chất của Trái Đất, làm bộc lộ một điều không rõ rằng như thế nào hệ sinh thái biển sẽ hoàn toàn có thể thích ứng với những điều kiện kèm theo đổi khác của tương lai gần. [ 37 ] Sự chăm sóc đặc biệt quan trọng là phương pháp tích hợp của quy trình axit hóa với những yếu tố bổ trợ làm nhiệt độ cao hơn và hàm lượng oxy giảm xuống sẽ ảnh hưởng tác động đến những vùng biển. [ 38 ]
Chuyển động của những hạt chất lỏng khi sóng đi qua Khi sóng đi vào vùng nước nông, nó chậm lại và tăng độ cao sóng .Gió thổi trên mặt phẳng một vực nước tạo thành sóng có phương vuông góc với hướng gió. Ma sát giữa khối không khí và nước gây ra bởi làn gió nhẹ làm tạo thành những vế gợn sóng. Gió mạng thổ trên mặt biển tạo ra những sóng lớn hơn và khi khối không khi hoạt động sẽ đẩy mặt nước làm tạo thành những font sóng dâng cao. Sóng đạt đến độ cao lớn nhất khi mà vận tốc tại lúc đó nó vận động và di chuyển gần bằng với tốc độ gió. Ở vùng nước mở, khi gió thổi liên tục ( như ở Nam bán cầu trong Roaring Forties ), lê dài. [ 3 ] ( tr83 – 84 ) [ 39 ] [ 40 ] [ d ] Nếu gió giảm, thì sự hình thành sóng cũng giảm, nhưng những sóng đã hình thành trước đó vẫn liên tục hoạt động theo hướng khởi đầu cho đến khi chúng vỗ vào bờ. Kích thước của sóng nhờ vào vào quãng đường mà nó truyền qua và độ mạnh cũng như thời hạn gió tiếp xúc với mặt nước. Khi sóng gặp những loại sóng khác đến với những hướng khác nhau, sự giao thoa giữ hai sóng hoàn toàn có thể tạo những vùng biển không bình thường. [ 39 ]Phần cao của sóng được gọi là đỉnh sóng ; phần thấp nhất được gọi là chân sóng ; và khoảng cách giữa những đỉnh được gọi là bước sóng. Sóng bị gió đẩy qua mặt phẳng của đại dương, nhưng điều này đại diện thay mặt cho một sự truyền nguồn năng lượng và không phải là một hoạt động ngang của nước. Khi sóng đi tới, những phân tử nước tại một điểm dâng cao lên và khi tĩnh sóng, chúng đi xuống, những phân tử nước hoạt động theo một quy mô tròn mỗi lần sóng đi qua. Những phân tử ở gần mặt phẳng chuyển dời nhanh hơn so với những phân tử ở dưới. Khi sóng tiếp cận bờ và vận động và di chuyển vào vùng nước nông, chúng biến hóa đặc thù. Nếu tiếp xúc ở một góc tới bất kể, sóng hoàn toàn có thể uốn cong hoặc ôm xung quanh những vật thể như đá hoặc mũi đất. Khi những phân tử nước giao động ở dưới cùng của cột sóng tiếp xúc với đáy biển, ma sát giữa những phân tử nước và những bãi biển làm vận tốc truyền sóng chậm lại, khoảng cách giữa những đỉnh sẽ thu hẹp lại và biên độ sóng tăng lên. Lúc này theo mặt phẳng cắt sóng, phần đỉnh sóng vận động và di chuyển nhanh hơn so với phần chân sóng, và ở đầu cuối là Open hiện tượng kỳ lạ ” sóng vỡ ” khi đỉnh chờm về phía trước ( so với chân sóng ). Chúng tràn lên bãi biển trước khi rút trở lại biển do ảnh hưởng tác động của trọng tải. [ 39 ]Sóng thần là một loại sóng không bình thường gây ra bởi những sự kiện có nguồn năng lượng lớn không tiếp tục như động đất hoặc trượt lở đất dưới biển, sự va chạm của thiên thạch, núi lửa phun trào hoặc lở đất xuống biển. Các sự kiện này hoàn toàn có thể làm dâng cao hoặc hạ thấp mặt nước biển trong thời điểm tạm thời trong khu vực bị tác động ảnh hưởng, thường khoảng chừng vài foot. Thế năng của nước biển bị choáng chỗ này được chuyển thành động năng, tạo ra sóng nông, một dạng sóng thần, tỏa ra phía ngoài với tốc độ vài foot vuông theo độ sâu và sau đó hoạt động nhanh hơn trong vùng biển mở so với trên thềm lục địa. [ 41 ] Trong vùng biển mở và sâu, sóng thần có bước sóng vào thời gian 80 đến 300 dặm ( 130 đến 480 km ), hoạt động với tốc độ hơn 970 km / h ( hơn 600 dặm / giờ ) [ 42 ] và thường có độ cao nhỏ hơn 1 mét ( 3 foot ), thế cho nên chúng thường không được quan tâm ( quan sát ) trong quy trình tiến độ này. [ 43 ] trái lại, sóng biển do gió có bước sóng vài trăm foot, hoạt động với tốc độ lên đến 65 dặm Anh trên giờ ( 105 km / h ) và có chiều cao sóng đến 45 foot ( 14 mét ). [ 43 ]Một sự kiện xảy ra trên thềm lục địa hoàn toàn có thể gây ra sóng thần địa phương ở phía bờ và khoảng cách sóng thần chuyển dời qua đại dương. Năng lượng sóng chỉ bị phân tán từ từ, nhưng trải rộng ra toàn font sóng, vì thế khi sóng tỏa ra nhiều hướng từ nguồn, font sóng lê dài hơn và nguồn năng lượng trung bình giảm xuống, khi đó bờ biển sẽ bị tác động ảnh hưởng bởi sóng yếu hơn. Tuy nhiên, vì tốc độ sóng bị khống chế bởi chiều cao sóng nên nó không hề chuyển dời với cùng tốc độ theo mọi hướng, và điều này tác động ảnh hưởng đến hướng truyền của font sóng-được gọi là khúc xạ-mà hoàn toàn có thể tập trung chuyên sâu sức mạnh của sóng thần tiến vào 1 số ít khu vực và làm suy yếu nó bởi những yếu tố khác tùy thuộc vào địa hình dưới đáy biển. [ 44 ] [ 45 ]
Khi sóng thần vận động và di chuyển vào vùng nước nông hơn tốc độ của nó giảm, bước sóng của nó ngắn lại và biên độ tăng lên vô cùng lớn, [ 43 ] như cách mà sóng do gió đi vào vùng nước nông, nhưng quy mô thì lớn hơn rất rất nhiều. Bụng hoặc đỉnh của sóng thần hoàn toàn có thể đến bờ biển trước. [ 41 ] Trong trường hợp bụng sóng đến trước, biển rút trở lại và rời khỏi làm lộ ra vùng dưới triều gần bờ, đây là một cảnh báo nhắc nhở quan trọng trong việc nhận ra sóng thần sắp ập đến. [ 46 ] Khi đỉnh sóng đến, nó thường không vỡ nhưng lao vào trong bờ, làm ngập lụt tất tả những gì trên đường đi của nó. Phần lớn sự tàn phá hoàn toàn có thể do nước lụt rút / kéo trở lại biển sau khi sóng thần tiến công, mang theo những mãnh vỡ và con người. Nhiều trận sóng thần thường sinh ra từ những sự kiện địa chất riêng không liên quan gì đến nhau và đến bờ từng đợt khoảng chừng 8 phút đến 2 giờ. Đợt sóng tiên phong đến bờ hoàn toàn có thể không phải là lớn nhất hoặc phá hoại mạnh nhất. [ 41 ] Thỉnh thoảng, sóng thần hoàn toàn có thể chuyển thành sóng triền lớn, đặc biệt quan trọng là vùng vịnh nông hay cửa sông. [ 42 ] Hệ thống cảnh báo nhắc nhở sóng thần hoạt động giải trí dựa trên nguyên tắc ghi nhận những sóng địa chất gây ra bởi những trận động đất hoạt động khắp quốc tế với tốc độ khoảng chừng 14.400 kilômét ( 8.900 mi ) / giờ, được cho phép những khu vực bị rình rập đe dọa được cảnh báo nhắc nhở năng lực sóng thần tiến công. [ 47 ] Những số liệu đo đạc từ mạng lưới những trạm đo mực nước biển hoàn toàn có thể xác nhận hoặc dỡ bỏ cảnh báo nhắc nhở sóng thần. [ 48 ]
Triều cao ( lam ) ở những điểm gần nhất và xa nhất của Trái Đất theo Mặt TrăngThủy triều là sự dâng cao và hạ thấp mực nước trong biển và đại dương, là hiệu quả tương tác của lực trọng trường từ Mặt Trăng và Mặt Trời, và những tác động ảnh hưởng do sự quay của Trái Đất. Trong mỗi chu kỳ luân hồi triều, tại một khu vực cho trước, mực nước dâng lên cao nhất được gọi là ” triều cao ” trước khi triều rút đi đến vị trí thấp nhất thì được gọi là ” triều kiệt ” hay ” triều thấp “. Khi nước rút, nó để lộ ra phần trước bờ, đới này được gọi là đới gian triều. Biên độ giao động giữa triều cao và triều thấp được gọi là biên độ triều. [ 49 ] [ 50 ]Một chu kỳ luân hồi triều diễn ra trong 24 giờ 50 phút, đó là thời hạn mà Trái Đất tiến hóa trọn vẹn và trả Mặt Trăng về vị trí của nó trước đó so với người quan sát Khối lượng Mặt Trăng nhỏ hơn Mặt Trời khoảng chừng 27 triệu lần, nhưng nó gần Trái Đất hơn Mặt Trời 400 lần. [ 51 ] Lực thủy triều giảm nhanh theo khoảng cách, thế cho nên mặt trăng có ảnh hưởng tác động lên thủy triều gấp đôi Mặt Trời. [ 51 ] Phần phình ra Open trong đại dương ở nơi mà Trái Đất gần Mặt Trăng nhất, do tại nó chịu tác động ảnh hưởng của lực trọng trường từ Mặt Trăng mạnh hơn. Mặt đối lập của Trái Đất, lục ảnh hưởng tác động của mặt trăng khi đó là yếu nhất và điều này tạo ra một chỗ phình khác. Khi Mặt Trăng quay quanh Trái Đất, những vị trí phình ra này cũng sẽ lần lượt chuyển dời theo quanh Trái Đất. Lực mê hoặc của Mặt Trời cũng ảnh hưởng tác động lên những biển, những ảnh hưởng tác động của nó ít mạnh hơn so với Mặt Trăng, và khi Mặt Trời, Mặt Trăng và Trái Đất nằm trên một trục thẳng hàng ( lúc trăng tròn và trăng non ), ảnh hưởng tác động tích hợp làm tạo ra những đợt ” triều cường “. Ngược lại, khi Mặt Trời nằm trên trục vuông góc với trục của Mặt Trăng và Trái Đất, sự tác động ảnh hưởng trọng trường kết hợp tác động lên thủy triều sẽ gây ra ” triều kiệt “. [ 49 ]Dòng chảy thủy triều của nước biển bị hạn chế bởi quán tính của nước và hoàn toàn có thể bị ảnh hưởng tác động bởi phần đất liền. Ở những nơi như vịnh Mexico nơi mà đất liền ở đây làm hạn chế sự phình ra, chỉ có một lần Open triều cao mỗi ngày. Trên bờ của hòn đảo hoàn toàn có thể có chu kỳ luân hồi triều phức tạp với bốn lần triều cao. Các eo biển hòn đảo ở Chalkis thuộc Euboea có những dòng chảy mạnh bất thần chuyển hướng, thường 4 lần mỗi ngày nhưng hoàn toàn có thể lên đến 12 lần mỗi ngày khi Mặt Trăng và Mặt Trời vuông góc. [ 52 ] [ 53 ] Ở nơi có vịnh dạng phễu hoặc cửa sông, biên độ triều hoàn toàn có thể rất lớn. Vịnh Fundy là một ví dụ nổi bật với biên độ triều đạt 15 m ( 49 ft ). Mặc dù thủy triều tuân theo những quy tắc và hoàn toàn có thể Dự kiến được, nhưng ở 1 số ít nơi cao độ này chịu ảnh hưởng tác động bởi những yếu tố khác ; độ cao của triều lớn hoàn toàn có thể bị giảm xuống bởi gió xa bờ và dâng lên bởi gió gần bờ. Áp suất cao của TT xoáy nghịch đẩy nước xuống và tương quan đến triều thấp không bình thường trong khi những vùng áp thấp hoàn toàn có thể làm độ cao triều cực lớn. [ 49 ] Nước dâng do bão hoàn toàn có thể Open khi gió có vận tốc cao tiến công vào bờ biển ở những vùng nước nông và điều này tích hợp với áp suất thấp hoàn toàn có thể làm dâng cao mực nước biển đáng kể cùng lúc triều cường. Năm 1900, Galveston, Texas đã hứng chịu đợt nước dâng cao 15 ft ( 5 m ) trong trận bão Galveston 1900 làm ngập thành phố và cướp đi hơn 3.500 người và hủy hoại 3.636 căn nhà. [ 54 ]
Các dòng hải lưu mặt : màu đỏ là dòng ấm, màu xanh là dòng lạnh

Gió thổi trên mặt biển gây ra ma sát tại mặt thoáng tiếp xúc giữa khối không khí và biển. Không chỉ tạo sóng mà nó còn làm cho nước ở bề mặt chuyển động cùng chiều với chiều gió. Mặc dù gió đổi chiều, ở bất kỳ một nơi nào nó thổi theo một hướng duy nhất và điều này có thể hình thành dòng chảy trên mặt. Gió thổi về hướng tây thường nằm ở vĩ độ trung bình còn gió thổi về hướng đông chủ yếu ở vùng nhiệt đới.[55] Khi nước chuyển động theo cách này, các dạng nước khác chảy vào lấp đầy khoảng trống và sự chuyển động vòng tròn của các hải lưu mặt được gọi là vòng hoàn lưu (Ocean gyre). Có 5 vòng hoàn lưu chính trong các đại dương thế giới: 2 vòng hoàn lưu ở Thái Bình Dương, 2 ở Đại Tây Dương và 1 ở Ấn Độ Dương. Các vòng hoàn lưu nhỏ hơn được tìm thấy trong các biển nhỏ hơn và một vòng riêng biệt chảy quanh Nam Băng Dương. Các vòng hoàn lưu này chảy theo các lộ trình giống nhau qua hàng ngàn năm, được dẫn dắt bởi địa hình của đất liền, hướng gió và hiệu ứng Coriolis. Các dòng hải lưu mặt chảy theo chiều kim đồng hồ ở Bắc Bán cầu và ngược chiều kim đồng hồ ở Nam Bán cầu. Nước chuyển động ra xa xích đạo là nước nóng, và nước tuần hoàn trở lại mất hầu hết nhiệt của chúng. Các dòng hải lưu này có khuynh hướng điều hòa khí hậu của Trái Đất, làm lạnh vùng xích đạo và làm ấm các vùng ở vĩ độ cao hơn.[56] Khí hậu toàn cầu và dự báo thời tiết chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các đại dương trên thế giới, vì vậy mô hình hóa khí hậu toàn cầu sử dụng các mô hình tuần hoàn nước đại dương cũng như các thành phần chính khác như khí quyển, bề mặt đất, sol khí và băng biển.[57] Các mô hình đại dương sử dụng một nhánh của vật lý là động lực chất lưu địa vật lý, nó mô tả dòng chảy của lưu chất ở quy mô lớn như nước biển.[58]

Chuyển động của những dòng hải lưu màu xanh, những dòng ấm hơn màu đỏ

Các dòng chảy trên bề mặt chỉ ảnh hưởng đến vài trăm mét trên cùng của biển, nhưng cũng có các dòng chảy lớn ở những độ sâu khác nhau gây ra bởi sự chuyển động của các khối nước dưới sâu. Dòng hải lưu sâu chảy qua tất cả các đại dương trên thế giới và được gọi là vòng tuần hoàn muối nhiệt. Sự chuyển động này chậm và được điều khiển bởi sự khác biệt về tỷ trọng của nước do sự khác biệt về độ mặn và nhiệt độ giữa các đại dương.[59] Ở vĩ độ cao, nước được gia lạnh bởi nhiệt độ không khí thấp và trở nên mặn như biển băng kết tinh. Cả hai yếu tố này làm cho nó đặc hơn, và nước chìm xuống dưới. Từ biển sâu gần Greenland, nước kiểu này chảy về phía nam giữa các lục địa ở hai bên bờ Đại Tây Dương. Khi nó đạt đến Nam Cực, nó kết hợp với các khối lạnh khác, chìm xuống và chảy về phía đông. Sau đó nó chia tách thành hai dòng di chuyển về phía bắc vào Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Ở đây nó từ từ ấm lên, trở nên ít dày đặc hơn, trồi lên bề mặt và tiếp tục lặp lại vòng tuần hoàn đó. Một số dòng chảy trở lại vào Đại Tây Dương. Phải mất một ngàn năm để mô hình lưu thông này hoàn tất.[56]

Bên cạnh những hoàn lưu, có nhiều hải lưu trên mặt phẳng trong thời điểm tạm thời Open trong 1 số ít điều kiện kèm theo đặc biệt quan trọng. Khi sóng chạm tới bờ ở một góc nhất định, dòng chảy ven bờ được tạo ra khi nước bị đẩy chạy dọc theo bờ biển. Nước xoáy lên những bờ biển khi góc tới thẳng góc và dòng rút ra chảy dưới đáy do công dụng của trọng tải. Sóng vỡ càng lớn, những bờ biển càng dài và góc tới bờ càng xiên, dòng chảy ven bờ càng mạnh. [ 60 ] Các dòng chảy này hoàn toàn có thể mang một lượng lớn cát hoặc sạn, tạo thành những đê cát ngầm, bào mòn những bờ biển và tạo ra những kênh phù sa. [ 56 ] Dòng xoáy hoàn toàn có thể Open khi nước tích góp gần bờ từ những đợt sóng lớn và chảy ra phía biển theo một kênh ngầm dưới đáy. Có thể Open một khoảng chừng trống trong một đê cát hoặc gần những khu công trình tự tạo. Các dòng chảy mạnh này hoàn toàn có thể có tốc độ lên đến 3 ft ( 0,9 m ) / giây, hoàn toàn có thể hình thành ở nhiều nơi khác nhau ở những quá trình khác nhau của thủy triều và hoàn toàn có thể cuốn người tắm ra xa nếu không cẩn trọng. [ 61 ] Các dòng trồi trong thời điểm tạm thời Open khi gió đẩy nước ra xa từ đất liền và nước ở sâu hơn dâng lên để thế vào vị trí đó. Dòng nước lạnh này thường rất giàu chất dinh dưỡng và hoàn toàn có thể khiến thực vật phù du cũng như những sinh vật khác của biển tăng trưởng mạnh. [ 56 ]

Các bồn đại dương[sửa|sửa mã nguồn]

Ba loại ranh giới mảngTrái Đất được cấu trúc bởi lõi có từ tính, bên ngoài là thạch quyển rắn, đến manti hầu hết ở dạng lỏng và nhân trong ở thể rắn Trên đất liền, vỏ Trái Đất được gọi là vỏ lục địa, trong khi phần vỏ dưới biển được gọi là vỏ đại dương. Vỏ đại dương được cấu trúc bởi bazan tương đối nặng và dày từ 5 đến 10 km. Thạch quyển tương đối mỏng dính ( so với những lớp khác ) nổi trên manti mềm hơn và nóng hơn nằm bên dưới và bị vỡ ra thành những mảng kiến thiết. [ 62 ] Ở giữa đại dương, mácma trồi lên liên tục từ đáy biển ở ranh giới giữa những mảng để tạo thành sống núi giữa đại dương và những dòng đối lưu manti có khuynh hướng đẩy hai mảng xa ra nhau, chúng chuyển đông tuy nhiên sonh nhau và ngày càng gần bờ hơn. Một mảng đại dương hoàn toàn có thể trượt bên dưới một mảng đại dương khác theo quy trình được gọi là hút chìm. Các máng nước sâu được hình thành ở nơi hút chìm này và quá trình bày đi cùng với sự masat khi những mảng trượt lên nhau. Sự tích lũy nguồn năng lượng ma sát trong quy trình hoạt động này khi giải phóng sẽ sinh ra động đất, giải phóng nhiệt và mác ma được phun ra tạo thành những núi dưới đáy biển, một số ít núi hoàn toàn có thể tạo thành một chuỗi những hòn đảo núi lửa ở gần những máng nước sâu. Ở gần một số ít ranh giới giữa đất liền và biển, những mảng đại dương hơi nặng hơn trượt bên dưới những mảng lục địa và cũng hình thành những máng nước sây. Khi chúng va nhau, những mảng lục địa bị biến dạng và hình thành những dãy núi và phát sinh địa chấn. [ 63 ] [ 64 ]

Rãnh đại dương sâu nhất trên Trái Đất là rãnh Mariana với bề rộng khoảng 2.500 kilômét (1.600 mi) dưới đáy biển. Nó nằm gần quần đảo Mariana,đây là một quần đảo núi lửa ở Tây Thái Bình Dương, và có bề rộng trung bình chỉ 68 kilômét (42 mi), điểm sâu nhất của nó là 10.994 km bên dưới mặt nước biển.[65] Một rãnh đại dương dài hơn chạy dọc theo bờ biển Peru và Chile, có độ sâu 8.065 mét (26.460 ft) và rộng khoảng 5.900 kilômét (3.700 mi). Nó là kết quả của sự hút chìm của mảng đại dương Nazca bên dưới mảng lục địa Nam Mỹ và liên quan đến hoạt động núi lửa của Andes.[66]

Khu vực mà đất liền tiếp giáp biển được gọi là bờ biển và phần đất nằm giữa triều thấp nhất và nơi cao nhất mà sóng vỗ tới được gọi là đới sóng vỗ. Bãi biển là nơi tích tụ cát hoặc đá cuội trên bờ biển. [ 67 ] Phần đất liền nhô ra biển được gọi là mũi đất. Phần lõm vào của đường bờ đặc biệt quan trọng là giữa hai mũi đất được gọi là vịnh. [ 68 ] Đường bờ chịu tác động ảnh hưởng của nhiều yếu tố như độ mạnh của sóng tới bờ, sự đổi khác của địa hình đáy gần bờ, thành phần và độ cứng của đá cấu trúc bờ, độ nghiêng của sườn bờ và sự đổi khác về cao độ của đất liền do sự nâng lên hoặc nhấn chìm. Thông thường, sóng cuộn về phía bờ biển với vận tốc từ sáu đến tám mỗi phút và chúng được gọi là sóng tích tụ vì chúng có khuynh hướng bồi đắp vật tư cho bờ biển và ít tác động ảnh hưởng xâm thực. Sóng bão tiến vào bờ rất nhanh và được gọi là sóng tàn phá vì chúng mang vật tư ra khỏi bãi biển. Dưới ảnh hưởng tác động của chúng, cát và đá cuội trên bãi biển là vật tư được mang đến và mang đi. Vào lúc thủy triều cao, nguồn năng lượng của sóng bão tác động ảnh hưởng đến chân vách đá có tính năng làm đảo lộn khi không khí trong những vết nứt và khe hở được nén và sau đó lan rộng ra nhanh gọn khi giải phóng áp lực đè nén. Đồng thời, cát và sỏi có tính năng ăn mòn khi chúng tán vào đá. Điều này có khuynh hướng làm cắt chân vách núi, và những quy trình phong hóa thông thường như tác động ảnh hưởng của sương giá sau đó, gây ra sự hủy hoại tiếp theo. Dần dần, một địa hình phẳng phiu hình thành do sóng tăng trưởng ở chân vách đá và điều này có tính năng bảo vệ, giảm tác động ảnh hưởng xâm thực do sóng. [ 67 ]Vật liệu được mang từ rìa của đất liền ở đầu cuối và lắng đọng trong biển. Ở đây nó là đối tượng người dùng tiêu tốn khi dòng chảy song song bờ khuấy động mang ra những lạch và luân chuyển cá và cuội ra khỏi nơi khởi đầu của chúng. Trầm tích được mang ra biển bởi những con sông tích tụ trên đáy biển tạo thành những đồng bằng châu thổ ở cửa sông. Tất cả vật tư này chuyển dời qua lại dưới đáy do tác động ảnh hưởng của sóng, thủy triều và dòng chảy. [ 67 ] Việc nạo vét vô hiệu những vật tư này và đào sâu những kênh nhưng hoàn toàn có thể có tác tác động ảnh hưởng không lường được ở những nơi khác trên bờ biển. Các cơ quan chính phủ có những nỗ lực chống lụt bằng những kè biển, đê biển và những khu công trình bảo vệ khác. Các kè sông Thames được phong cách thiết kế để bảo vệ London từ một cơn bão [ 69 ] và những đê được thiết kế xây dựng nhằm mục đích trấn áp dòng nước và bảo vệ những vùng đất lấn biển khỏi sự xâm thực. Một trong những đê tự tạo dài nhất là mạng lưới hệ thống đê sông Mississippi, với tổng chiều dài khoảng chừng 1.000 kilômét ( 620 mi ) ven sông từ Cape Girardeau trên châu thổ sông Mississippi, và mục tiêu của đê này này bảo vệ thành phố New Orleans. [ 70 ] Sân bay quốc tế Hồng Kông được kiến thiết xây dựng trên một hòn đảo tự tạo lớn, được hình thành khi nối và lắp bằng hai hòn đảo với diện tích quy hoạnh 9,38 kilômét vuông ( 3,62 dặm vuông Anh ) trên đáy biển. [ 71 ]

Mực nước biển[sửa|sửa mã nguồn]

Trải qua hầu hết lịch sử vẻ vang địa chất, mực nước biển từng cao hơn thời nay. [ 3 ] ( tr74 ) Yếu tố chính làm biến hóa mực nước biển theo thời hạn là tác dụng của sự đổi khác vỏ đại dương, với khuynh hướng nhấn chìm tiếp nối trong thời hạn dài. [ 72 ] Vào thời kỳ băng hà cực lớn gần đây nhất, khoảng chừng 20.000 năm trước, mực nước biển thấp hơn mực nước thời nay khoảng chừng 120 mét ( 390 ft ). Trong vòng tối thiểu 100 năm gần đây, mực nước biển đã và đang dân lên với vận tốc trung bình khoảng chừng 1,8 milimét ( 0,071 in ) / năm. [ 73 ] Hầu hết sự tăng cao mực nước biển này hoàn toàn có thể có sự góp mặt của sự ngày càng tăng nhiệt độ của biển và hiệu quả co và giãn nhiệt nhẹ ở 500 mét ( 1.600 ft ) nước trên mặt. Yếu tố khác chiếm khoảng chừng 1/4 là từ những nguồn nước trên đất liền như tuyết và băng hà tan và việc khai thác nước dưới đất ship hàng cho tưới tiêu và những nhu yếu nông nghiệp và con người khác. [ 74 ] Sự ngày càng tăng có khuynh hước từ sự ấm lên toàn thế giới được dự báo là liên tục cho đến tối thiểu là cuối thế kỷ XXI. [ 75 ]

Chu trình nước[sửa|sửa mã nguồn]

Biển đóng là một phần trong quy trình nước, trong đó, nước bốc hơi từ biển, hoạt động trong khí quyển ở dạng hơi nước, ngưng tụ, rơi xuống ở dạng mưa hoặc tuyết, do đó duy trì sự sống trên đất liền, và phần nhiều nước sẽ trở về biển. [ 76 ] Thậm chí ở sa mạc Atacama, nơi có ít mưa trong năm, những đám mây xum xê sương mù được gọi là camanchaca thổi vào từ biển và tương hỗ sự sống của thực vật ở đây. [ 77 ]Ở Trung Á và những vùng đất liền khác, có bồn trũng endorheic mà không có lối thoát ra biển, ngăn cách với biển bởi những dãy núi hoặc những đặc thù địa chất tự nhiên có năng lực ngăn ngừa nước thoát đi. Biển Caspi là lớn nhất trong nhóm này. Dòng chính của nó là sông Volga, không có dòng chảy ra và sự bay hơi của nước làm cho nó mặn vì khoáng chất hòa tan tích tụ. Biển Aral ở Trung Á và Hồ Pyramid ở miền Tây Hoa Kỳ là ví dụ về những vực nước mặn trong nước mà không có mạng lưới hệ thống thoát nước ra ngoài. Một số hồ endorheic ít mặn, nhưng toàn bộ đều nhạy cảm với sự đổi khác trong chất lượng của những nước chảy vào. [ 78 ]

Chu trình cacbon[sửa|sửa mã nguồn]

Các đại dương chứng một lượng cacbon tuần hoàn dữ thế chủ động lớn nhất trên quốc tế và xếp thứ 2 chỉ sau thạch quyển về lượng cacbon mà nó có. [ 79 ] Lớp mặt của đại dương giữ một lượng lớn cacon hữu cơ hòa tan, loại này được trao đổi nhanh gọn với khí quyển. Nồng độ cacbon vô cơ hòa tan trong lớp nước sâu cao hơn 15 % so với của lớp nước mặt [ 80 ] và nó duy trì trong khoảng chừng thời hạn dài hơn. [ 81 ] Dòng muối nhiệt trao đổi cacbon giữa hai lớp nước này. [ 79 ]Cacbon đi vào đại dương khi cacbon dioxide trong khí quyển hòa tan vào những tầng nước mặt và bị biến hóa thành axit cacbonic, bicarbonat và carbonat :

CO2 (aq) + H2O

↔

{\displaystyle \leftrightarrow }

H2CO3

↔

{\displaystyle \leftrightarrow }

HCO3− + H+

↔

{\displaystyle \leftrightarrow }

CO32− + 2 H+.

Quá trình này giải phóng các ion hydro (H+
), làm giảm pH của đại dương.

Nó cũng đi vào đại dương qua những con sông ở dạng cacbon hữu cơ hòa tan và được đổi khác bởi những sinh vật quang hợp thành cacon hữu cơ. Loại cacon này hoàn toàn có thể hoặc được trao đổi thông quan chuỗi thức ăn hoặc tích tụ dưới những tầng giàu cacbon hơn, sâu hơn ở dạng những tế bào mềm, chết hoặc vỏ sò và xương ở dạng calci cacbonat. Nó lưu thông trong lớp này trong khoảng chừng thời hạn dài trước khi chúng và lắng đọng hoặc được trả lại vào nước mặt lưu thông qua dòng muối nhiệt. [ 81 ]

Sự sống ở biển[sửa|sửa mã nguồn]

Đại dương là mái nhà của tập hợp phong phú những dạng sống dùng nó làm nơi cư trú. Do ánh sáng Mặt Trời chỉ chiếu sáng ở những tầng nước trên cùng, do đó hầu hết đại dương chìm trong bóng tối vĩnh viễn. Mỗi vùng khác nhau về nhiệt độ và độ sâu phân phối nơi trú ngụ cho một tập hợp duy nhất những loài sinh vật, môi trường tự nhiên biển trên toàn diện và tổng thể bao trùm hàng loạt sự sống phong phú to lớn. [ 82 ] Nơi cư ngụ biển có khoanh vùng phạm vi từ vùng nước mặt phẳng cho tới những rãnh đại dương sâu nhất, gồm có rạn sinh vật biển, rừng tảo biển, đồng cỏ biển, vũng nước triều, bãi bùn và bãi cát, tầng đá đáy biển và vùng biển khơi. Sinh vật sống trong vùng biển có kích cỡ lớn như cá voi dài 30 mét cho đến thực vật nổi và động vật hoang dã phù du cỡ vài micrô mét, nấm, vi trùng và vi rút, gồm có những vi rút ăn vi trùng biển mới được tò mò gần đây ( những vi rút mà sống bên trong vi trùng ). [ 83 ] Sự sống ở biển đóng một vai trò quan trọng trong quy trình cacbon nhờ những sinh vật quang tổng hợp biến hóa cacbon đioxyt hòa tan trong nước biển thành cacbon hữu cơ và nó có tầm quan trọng kinh tế tài chính so với con người trong vai trò cung ứng và khai thác nguồn thủy hải sản. [ 84 ] [ 85 ] ( tr204 – 229 )Sự sống hoàn toàn có thể đã mở màn từ biển và mọi nhóm chính động vật hoang dã đều xuất hiện ở đây. Các nhà khoa học chỉ chưa ưng ý đúng mực nơi mà sự sống ở biển Open : thí nghiệm Miller-Urey cho thấy một món ” súp ” những chất hóa học loãng sống sót trong vùng nước rộng, nhưng có chứng cứ gần đây cho rằng gồm có những nguồn nước nóng từ núi lửa, trầm tích sét hạt mịn, hoặc những ” mạch khói phun đen ” dưới đáy biển sâu, tổng thể chúng đều bảo vệ cho sinh vật không bị tàn phá dưới bức xạ cực tím mà những bức xạ này không bị cản trở bởi bầu khí quyển sơ khai của Trái Đất. [ 3 ] ( tr138 – 140 )

Sinh cảnh đại dương[sửa|sửa mã nguồn]

Sinh cảnh đại dương chia theo phương ngang thành bờ biển và sinh cảnh nước mặt thoáng. Sinh cảnh bờ biển lan rộng ra từ đường bờ tới biên giới của thềm lục địa. Hầu hết sự sống trong đại dương tìm thấy ở sinh cảnh bờ biển, mặc dầu vùng thềm lục địa chỉ chiếm khoảng chừng 7 Xác Suất tổng diện tích quy hoạnh đại dương. Sinh cảnh đại dương nước mặt thoáng nằm sâu trong lòng đại dương vượt bên ngoài thềm lục địa. Theo cách khác, sinh cảnh đại dương hoàn toàn có thể chia theo phương đứng thành vùng biển khơi ( nước mặt thoáng ), vùng đáy chìm ( ngay bên trên đáy đại dương ) và nơi cư ngụ đáy biển ( benthic ). Cách phân loại thứ ba theo vĩ độ địa lý : từ vùng biển cực với thềm băng, biển băng và tảng băng trôi, cho tới vùng nước nhiệt đới gió mùa. [ 3 ] ( tr150 – 151 )Rạn sinh vật biển, còn gọi là ” rừng mưa của biển “, chiếm ít hơn 0,1 % mặt phẳng diện tích quy hoạnh đại dương Trái Đất nhưng hệ sinh thái của nó chứa 25 % mọi loài sinh vật biển. [ 86 ] Những rạn sinh vật biển nhiệt đới gió mùa là nổi tiếng nhất như rạn sinh vật biển Great Barrier ở nước Australia, nhưng những rạn sinh vật biển vùng nước lạnh cũng sống sót nhiều loại sinh vật gồm có sinh vật biển ( chỉ có sáu loại sinh vật biển góp phần vào sự hình thành rạn ). [ 3 ] ( tr204 – 207 ) [ 87 ]

Tảo và thực vật[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chi tiết cụ thể : Tảo

Thực vật sản xuất sơ cấp ở viển và các vi sinh vật ở dạng phiêu sinh phân bố rộng khắp và rất đa dạng. Vi tảo quang hợp, thực vật phù du, đóng góp một tỷ lệ lớn sản lượng sản phẩm quang hợp so với tất cả các rừng trên lục địa. Khoảng 45% sản phẩm sơ cấp của vật liệu sống trong biển là từ diatom.[88] Phần lớn tảo, hay còn được gọi là rong biển, quan trọng đối với từng khu vực; Sargassum là dạng sống trôi nổi, trong khi loài kelp sống thành rừng ở đáy biển.[85](tr246–255) Thực vật có hoa ở dạng cỏ biển phát triển thành “đồng cỏ ở các vùng nước nông đáy cát,[89] các dải rừng ngập mặn chạy ven bờ biển ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới,[90] và thực vật Halophyte phát triển mạnh trong các đầm lầy ngập mặn thường xuyên.[91] Tất cả các môi trường sống này có thể hấp thụ một lượng lớn cacbon và hỗ trợ đa dạng sinh học của các động vật lớn hơn và nhỏ hơn.[92]

Ánh sáng chỉ hoàn toàn có thể xuyên đến độ sâu 200 m ( 660 ft ) vì thế đây chỉ là một phần của biển nơi mà thực vật hoàn toàn có thể tăng trưởng. [ 26 ] Các lớp trên mặt thường thiếu những hợp chất nitơ phân phối cho hoạt động giải trí sinh học. Chu trình nitơ biển gồm có những sự quy đổi vi sinh vật phức tạp gồm có sự cố định và thắt chặt nitơ, đồng điệu ni tơ, nitơ hóa, anammox, và khử nitơ. [ 93 ] Một số quy trình này diễn ra trong những lớp nước sâu do đó nơi mà dòng nước lạnh trồi lên hoặc gần những cửa sông lại có nhuồn dinh dưỡng dồi dào, thực vật tăng trưởng mạnh hơn. Điều này có nghĩa những khu vực sản xuất mạnh nhất, giàu về phiêu sinh và cũng như cá đa phần là vùng ven bờ. [ 3 ] ( tr160 – 163 )

Động vật và những dạng sống khác[sửa|sửa mã nguồn]

Các bậc phân loại động vật hoang dã ở biển phong phú hơn trên đất liền, nhiều loài ở biển chưa được phát hiện, và có nhiều loài được phát hiện mới hàng năm. [ 94 ] Một số loài động vật hoang dã có xương sống như chim biển, hải cẩu, rùa biển quay trở lại đất liền để sinh sản, nhưng cá, cá voi, và rắn biển trọn vẹn có vòng đời trong thiên nhiên và môi trường nước và nhiều ngành động vật hoang dã không xương sống sống trọn vẹn ở biển. Thực tế, những đại dương tràn ngập sự sống và cung ứng nhiều vi thiên nhiên và môi trường sống khác nhau. [ 94 ] Một trong số đó là thiên nhiên và môi trường mặt phẳng, mặc dầu bị trộn lẫn bởi sự hoạt động của sóng tạo nên môi trường tự nhiên giàu dinh dưỡng và là nơi sinh sống của những vi trùng, nấm, vi tảo, protozoa, trứng cá, và nhiều loại ấu trùng khác. [ 95 ]
Biển là nguồn phân phối hơi nước để tạo ra mưa cho khí quyển. Mưa đã duy trì sự sống cho những sinh vật trên đất liền .Biển là kho tàng cho ngành món ăn hải sản, ngành sản xuất muối, du lịch biển. Hiện nay biển có 160000 loài động vật hoang dã và 10000 loài thực vật .Biển còn chứa vô số mỏ dầu ở dưới đáy đại dương. Trữ lượng dầu mỏ 21 tỉ tấn, khí tự nhiên 14 nghìn tỉ m³ .Rất nhiều mỏ nằm ở dưới đáy đại dương đã được con người khai thác từ lâu như sắt, lưu huỳnh, đồng, phosphor …Ngoài ra biển chứa một lượng lớn những nguồi tài nguyên hóa học với trên 70 nguyên tố hóa học khác nhau : Natri, Clo, Kali, Nitơ … Không chỉ có biển mà thủy triều là nguồn nguồn năng lượng vô tận của nhiều vương quốc trên quốc tế. Nhà máy thủy triều tiên phong ở cửa sông Răng-xơ ( Pháp ) năm 1967 hiệu suất là 240000 kW. Nhiệt độ của nước biển chệnh lệch rất lớn tạo ra 1 nguồn thủy nhiệt điện vô cùng to lớn ; dựa vào nguyên tắc đó mà người ta kiến thiết xây dựng những nhà máy sản xuất thủy nhiệt. NHà máy thủy nhiệt tiên phong đang hoạt động giải trí ở A-bit-gian ( Cốt Đi-voa ) với hiệu suất 14000 kWVận tải đường thủy xuất nhập khẩu có vai trò quan trọng trong kinh doanh quốc tế, là chiếm lược của nền kinh tế tài chính của mỗi vương quốc. Vận tải biển chiếm 3/4 khối lượng sản phẩm & hàng hóa trao đổi trên quốc tế .

Danh sách một số ít biển theo đại dương[sửa|sửa mã nguồn]

Thái Bình Dương[sửa|sửa mã nguồn]

Đại Tây Dương[sửa|sửa mã nguồn]

Ấn Độ Dương[sửa|sửa mã nguồn]

Bắc Băng Dương[sửa|sửa mã nguồn]

Nam Đại Dương[sửa|sửa mã nguồn]

Các biển kín[sửa|sửa mã nguồn]

Danh sách những biển theo diện tích quy hoạnh mặt phẳng[sửa|sửa mã nguồn]

Các biển ngoài Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]

Các biển trên Mặt Trăng là những đồng bằng bazan to lớn mà trước đây những nhà thiên văn học cho rằng chúng có chứa nước và gọi chúng là ” biển ” .Nước ở trạng thái lỏng được cho là đã từng sống sót trên mặt phẳng Hỏa Tinh trong quá khứ xa xăm và 1 số ít vùng lòng chảo trên Sao Hỏa được coi là những đáy biển đã khô cạn. Lớn nhất trong số đó là Vastitas Borealis ; những ” biển ” khác là Hellas Planitia và Argyre Planitia .

Các “biển” trên Sao Hỏa

• Acidalia
• Amazonis
• Arcadia
• Hellas
• Meridiani
• Vastitas Borealis

Nước ở trạng thái lỏng cũng được cho là có sống sót dưới mặt phẳng của 1 số ít vệ tinh tự nhiên, ví dụ điển hình như Europa .Hydrocarbon lỏng được coi là xuất hiện ở mặt phẳng của Titan, mặc dầu nó hoàn toàn có thể được miêu tả một cách đúng mực hơn là ” hồ ” chứ không phải ” biển “. Sự phân chia của những khu vực chứa chất lỏng này được kỳ vọng là sẽ được hiểu rõ hơn sau khi tàu thăm dò Cassini đến đây .
Thuật ngữ ” biển ” cũng được sử dụng trong vật lý lượng tử. Biển Dirac là sự diễn giải của những trạng thái nguồn năng lượng âm, gồm có có chân không .

Biển và quả đât[sửa|sửa mã nguồn]

Trong văn hóa truyền thống[sửa|sửa mã nguồn]

Biển Open trong nền văn hóa truyền thống quả đât dưới những hình thức trái ngược nhau, vừa kinh hoàng nhưng lại thanh thản, vừa tốt đẹp nhưng đầy nguy hiểm. [ 3 ] ( tr10 ) Biển chiếm một vị trí trong văn học, nghệ thuật và thẩm mỹ, thi ca, điện ảnh, sân khấu, âm nhạc cổ xưa, truyền thuyết thần thoại và giải mộng. [ 96 ] Người cổ đại đã nhân cách hóa biển, và tin rằng nó được điều khiển và tinh chỉnh bởi một thực thể và cần phải xoa dịu những cơn thịnh nộ của thực thể này, và một cách hình tượng hóa, nó đã được coi là một môi trường tự nhiên nguy khốn, nơi sinh sống của những sinh vật lạ lùng ; ví dụ điển hình như Leviathan trong Kinh Thánh, , [ 97 ] Scylla trong truyền thuyết thần thoại Hy Lạp, [ 98 ] Isonade trong truyền thuyết thần thoại Nhật Bản, [ 99 ] và kraken trong thần thoại cổ xưa Bắc Âu cận đại. [ 100 ] Các nền văn minh đã khai sáng trải qua thương mại bằng đường thủy và sự biến hóa những ý niệm. [ 101 ] [ 102 ] ( tr206 – 208 )

1. ^ sea amongst oceanographers. One definition is that a sea is a sub-division of an ocean, which means that it must have [5] The Introduction to Marine Biology defines a sea as a “land-locked” body of water, adding that the term “sea” is only one of convenience.[6] The Glossary of Mapping Sciences similarly states that the boundaries between seas and other bodies of water are arbitrary.[7]There is no accepted technical definition ofamongst oceanographers. One definition is that a sea is a sub-division of an ocean, which means that it must have oceanic basin crust on its floor. This definition accepts the Caspian as a sea because it was once part of an ancient ocean. Thedefines a sea as a ” land-locked ” body toàn thân of water, adding that the term ” sea ” is only one of convenience.similarly states that the boundaries between seas and other bodies of water are arbitrary .
2. ^ [10]Theo định nghĩa này, biển Caspian sẽ bị loại trừ vì nó được coi là một ” hồ nước ” .
3. ^ [32]To help put a change of this magnitude into perspective, when the pH of human blood plasma is raised from its normal 7.4 to a value above 7.8, or lowered to a value below 6.8, death ensues .
4. ^ [3](tr83–84)” As the waves leave the region where they were generated, the longer ones outpace the shorter because their velocity is greater. Gradually, they fall in with other waves travelling at similar speed — – where different waves are in phase they reinforce each other, and where out of phase they are reduced. Eventually, a regular pattern of high and low waves ( or swell ) is developed that remains constant as it travels out across the ocean. “

• Cotterell, Arthur (ed.) (2000). World Mythology. Parragon. ISBN 978-0-7525-3037-6.

  Xem thêm: Những Câu Đố Về Phương Tiện Giao Thông: Top 80+ Câu Đố Hay

• Illustrated Encyclopedia of the Ocean. Dorling Kindersley. 2011. ISBN 978-1-4053-3308-5.
• Stow, Dorrik (2004). Encyclopedia of the Oceans. Oxford University Press. ISBN 0-19-860687-7.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Hỏi Đáp