Tuy Hòa – Wikipedia tiếng Việt - The first knowledge sharing application in Vietnam

Tuy Hòa là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Phú Yên, Việt Nam. Là đô thị trù phú nằm ở hạ nguồn Sông Ba, dòng sông lớn nhất miền Trung. Đây là trung tâm chính trị, kinh tế, du lịch, văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh. Là một trong những đầu mối giao thông quan trọng của Miền Trung và Tây Nguyên, là trung tâm du lịch mới nổi của cả nước, đồng thời là cửa ngõ ra Biển Đông, góp phần phát triển vùng Tây Nguyên.

Thành phố Tuy Hòa cách Thành phố Hồ Chí Minh khoảng chừng 560 km về phía nam, cách Huế 536 km về phía bắc và cách Thành Phố Hà Nội TP. Hà Nội 1.173 km về phía bắc, có diện tích quy hoạnh 107 km² ( 10.682 ha ) và có vị trí địa lý :

Phía đông giáp Biển Đông với chiều dài bờ biển trên 30 km
Phía tây giáp huyện Phú Hòa
Phía nam giáp thị xã Đông Hòa
Phía bắc giáp huyện Tuy An.

Địa hình thành phố hầu hết là đồng bằng phù sa do hạ lưu Sông Ba ( tên khác là sông Đà Rằng ) bồi đắp. Có 2 ngọn núi Chóp Chài và núi Nhạn nằm ngay TT thành phố. Và cầu Đà Rằng – cây cầu dài nhất miền Trung nằm trên Quốc lộ 1 nối TT thành phố với những tỉnh phía Nam .

Địa hình Tuy Hoà chia làm ba phần rõ rệt, phần đồi núi phía Tây Bắc, phần ven biển phía Đông và phần đồng bằng phù sa phía nam thành phố.

Bạn đang đọc: Tuy Hòa – Wikipedia tiếng Việt

Bãi biển Tuy Hòa là một bãi ngang trải dài, thơ mộng với bãi cát vàng, là điểm du lịch nổi tiếng của thành phố .
Vào thời Chúa Nguyễn, chỉ có địa điểm huyện Tuy Hòa. Đến năm 1899, huyện Tuy Hòa được nâng lên thành phủ Tuy Hòa gồm 5 tổng, và chỉ có tổng Hoà Bình nằm ở phía Bắc sông Đà Rằng ( TT thành phố lúc bấy giờ )Cho đến ngày Cách mạng tháng Tám thành công xuất sắc, phủ Tuy Hòa có 7 tổng, trong đó, hai tổng Hòa Tường và Hòa Bình nằm phía bắc sông Đà Rằng .Năm 1946, giải thể cấp tổng, hai ba làng nhập thành một xã. Năm 1947, nhập xã lần thứ hai, những xã phía bắc sông Đà Rằng ( thị xã Tuy Hòa ) có tên là : Hòa Tiến, Hòa Thuận, Quang Khánh, Nam Tường, Trần Hào, Ái Quốc, Thắng Lợi, Vĩnh Hiệp, Cẩm Tú, Tân Tiến, Quốc Tiến và nội thị Tuy Hòa .Sau năm 1975, hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa hợp nhất thành tỉnh Phú Khánh, thị xã Tuy Hòa thuộc tỉnh Phú Khánh, gồm 6 phường : 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 2 xã : Bình Kiến, Bình Ngọc .Ngày 10 tháng 3 năm 1977, sáp nhập thị xã Tuy Hòa vào huyện Tuy Hòa và chuyển 6 phường thuộc thị xã thành thị trấn Tuy Hòa ; huyện Tuy Hòa có thị xã Tuy Hòa và 17 xã : Bình Kiến, Bình Ngọc, Hòa Trị, Hòa An, Hòa Thắng, Hòa Quang, Hòa Định, Hòa Thành, Sơn Thành, Hòa Bình, Hòa Tân, Hòa Vinh, Hòa Đồng, Phú Lâm, Hòa Hiệp, Hòa Phong, Hòa Xuân, Hòa Thịnh, Hòa Mỹ. [ 2 ]Theo Quyết định số 241 / CP ngày 22 tháng 9 năm 1978 của Hội đồng nhà nước, chia huyện Tuy Hòa thành hai đơn vị chức năng hành chính lấy tên là huyện Tuy Hòa và thị xã Tuy Hòa [ 3 ]. Thị xã Tuy Hòa có 6 phường : 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 2 xã : Bình Kiến và Bình Ngọc .Ngày 5 tháng 9 năm 1981, chuyển 6 xã : Hòa An, Hòa Thắng, Hòa Định, Hòa Trị, Hòa Quang, Hòa Hội thuộc huyện Tuy Hòa về thị xã Tuy Hòa quản trị. [ 4 ]Ngày 30 tháng 9 năm 1981, chia xã Bình Kiến thành 2 xã : Bình Kiến và Hòa Kiến ; chia xã Hòa Định thành 2 xã : Hòa Định Đông và Hòa Định Tây. [ 5 ]Cuối năm 1988, thị xã Tuy Hòa có 6 phường 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 10 xã : Bình Kiến, Bình Ngọc, Hòa An, Hòa Định Đông, Hòa Định Tây, Hòa Hội, Hòa Kiến, Hòa Quang, Hòa Thắng, Hòa Trị .Ngày 30 tháng 6 năm 1989, tái lập tỉnh Phú Yên từ tỉnh Phú Khánh, thị xã Tuy Hòa trở lại là tỉnh lị tỉnh Phú Yên. [ 6 ]Ngày 28 tháng 4 năm 1999, chia phường 2 thành 2 phường : 2 và 8 ; chia phường 5 thành 2 phường : 5 và 7. [ 7 ]Ngày 31 tháng 1 năm 2002, tách 7 xã : Hòa An, Hòa Thắng, Hòa Định Đông, Hòa Định Tây, Hòa Trị, Hòa Quang, Hòa Hội để xây dựng huyện Phú Hòa. [ 8 ] Thị xã Tuy Hòa còn lại 8 phường : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 và 3 xã : Bình Kiến, Bình Ngọc, Hòa Kiến .Ngày 20 tháng 8 năm 2003, chia xã Bình Kiến thành xã Bình Kiến và phường 9. [ 9 ]Cuối năm 2004, thị xã Tuy Hòa có 9 phường : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 và 3 xã : Bình Kiến, Bình Ngọc, Hòa Kiến .Ngày 5 tháng 1 năm 2005, nhà nước phát hành Nghị định 03/2005 / NĐ-CP [ 1 ]. Theo đó :

Thành lập thành phố Tuy Hòa thuộc tỉnh Phú Yên trên cơ sở toàn bộ diện tích, dân số của thị xã Tuy Hòa; toàn bộ diện tích, dân số của xã An Phú, huyện Tuy An và thị trấn Phú Lâm, huyện Tuy Hòa
Thành lập phường Phú Lâm thuộc thành phố Tuy Hòa trên cơ sở toàn bộ 2.059 ha diện tích tự nhiên và 30.724 người của thị trấn Phú Lâm.

Sau khi xây dựng, thành phố Tuy Hoà có 10.682 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 162.278 người với 14 đơn vị chức năng hành chính thường trực, gồm 10 phường và 4 xã .Ngày 3 tháng 12 năm 2007, chia phường Phú Lâm thành 3 phường : Phú Lâm, Phú Thạnh, Phú Đông. [ 10 ]Thành phố Tuy Hòa có 12 phường và 4 xã thường trực như lúc bấy giờ .Ngày 11 tháng 3 năm 2013, Thủ tướng nhà nước ban hành Quyết định 437 / QĐ-TTg công nhận thành phố Tuy Hòa là đô thị loại II thường trực tỉnh Phú Yên. [ 11 ]
Một số đường phố : Đại lộ Hùng Vương, Lê Duẩn, Độc Lập, Nguyễn Tất Thành, An Dương Vương, Võ Văn Dũng, Trần Hào, Trần Phú, Lê Văn Hưu, Phạm Ngọc Thạch, Mậu Thân, Trường Chinh, Trần Cung, Nguyễn Đình Chiểu, Lý Tự Trọng, Nguyễn Thị Minh Khai, Lê Hồng Phong, Trần Suyền, Ngô Văn Sở, Nguyễn Hữu Thọ, Tố Hữu, Điện Biên Phủ, Yersin, Lê Lợi, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp, Chu Mạnh Trinh, Cao Thắng, Trần Hựng Đạo, Lê Trung Kiên, Thành Phố Hải Dương, Tản Đà, Trần Quang Khải, …Đường biển Tuy Hoà là Độc Lập, là con đường nằm phía đông thành phố, khu vực này có phố đi bộ ven biển được góp vốn đầu tư chuyên nghiệp theo hướng xanh, sạch và văn minh. Là trục đường có nhiều dự án Bất Động Sản resort đã và đang hình thành như Rosa Alba, Stelia, Sala .. và đặc biệt quan trọng là có Quảng trường 1/4 và Quảng trường Nghinh Phong .Đại lộ Hùng Vương là trục đường xuyên tâm thành phố, được ca tụng là con đường kinh tế tài chính. Tổ hợp Vincom Tuy Hoà, Apec, TNR đều nằm hết trên khu này .Đường Bạch Đằng, kè sông Ba, nổi tiếng với mạng lưới hệ thống nhà hàng hải sản, đang được góp vốn đầu tư tiến trình 2 từ 2 làn đường lên 4 làn đường .

Dữ liệu khí hậu của Tuy Hòa

Tháng

Năm

Cao kỉ lục °C (°F)

33.7

36.5

36.3

39.2

40.5

39.4

38.3

38.4

36.0

34.5

33.1

40,5

Trung bình cao °C (°F)

26.5

27.7

29.8

31.9

33.9

34.1

34.2

33.9

32.3

29.6

27.8

26.4

30,7

Trung bình ngày, °C (°F)

23.1

23.8

25.3

27.2

28.8

29.3

29.0

28.7

27.7

26.3

25.2

23.8

26,5

Trung bình thấp, °C (°F)

21.1

21.3

22.5

24.0

25.4

25.9

25.6

25.5

24.7

24.0

23.3

21.8

23,8

Thấp kỉ lục, °C (°F)

15.2

16.1

16.4

18.8

21.4

21.9

21.7

22.0

20.9

19.1

17.7

15.2

15,2

Giáng thủy mm (inch)

57
(2.24)

20
(0.79)

25
(0.98)

34
(1.34)

77
(3.03)

56
(2.2)

45
(1.77)

52
(2.05)

234
(9.21)

579
(22.8)

454
(17.87)

194
(7.64)

1.826
(71,89)

% độ ẩm

84.1

84.5

83.7

82.3

78.8

74.9

74.4

75.7

81.0

86.0

86.2

84.8

81,4

Số ngày giáng thủy TB

11.5

5.3

3.8

4.1

8.5

7.6

6.6

9.0

16.0

20.2

20.4

17.5

130,6

Số giờ nắng trung bình hàng tháng

159

192

258

269

275

237

241

228

201

165

122

121

2.467

Nguồn: Vietnam Institute for Building Science and Technology[12]
Thành phố Tuy Hoà có 16 đơn vị chức năng hành chính cấp xã thường trực, gồm có 12 phường : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, Phú Đông, Phú Lâm, Phú Thạnh và 4 xã : An Phú, Bình Kiến, Bình Ngọc, Hòa Kiến .Phần TT là khu vực 08 phường, từ P. 1 đến phường 8, đây là phần lõi đô thị của thành phố với diện tích quy hoạnh 830 hecta và hơn 80.000 dân ( chưa tính dân số quy đổi ) .Phần 03 phường phía Nam thành phố ngăn cách TT bởi con Sông Ba, được nối với nhau qua cầu Hùng Vương và Đà Rằng, đó là P. Phú Đông, Phú Lâm, Phú Thạnh .Phần phía Bắc và Tây Bắc là khu vực phường 9, xã Bình Kiến, An Phú và Hoà Kiến .

Xã Bình Ngọc là cửa ngõ phía Tây thành phố, tiếp giáp với huyện Phú Hoà, địa phương này có bán đảo Ngọc Lãng nằm giữa sông Ba và sông Chùa, nổi tiếng với làng nghề trồng rau và hoa của thành phố.

Xem thêm: Cẩm nang du lịch Tây Ninh từ A – Z “Điểm hẹn văn hóa”

Tuy Hoà là TT kinh tế tài chính của Phú Yên, làm một trong những TT mới nổi của Miền Trung – Tây Nguyên. Kinh tế thành phố những bước tăng trưởng khá ấn tượng và đạt được những thành tích nhất định :Giai đoạn năm ngoái – 2020, tổng giá trị sản xuất trung bình TP. Tuy Hòa đạt 10,8 % / năm ; ước năm 2020, khu vực công nghiệp – kiến thiết xây dựng chiếm 57,7 %, thương mại – dịch vụ chiếm 38 % và nông – lâm nghiệp – thuỷ sản chiếm 4,3 % ; lôi cuốn trung bình 1.250.000 lượt hành khách / năm .Huy động thiết kế xây dựng nông thôn mới quá trình 2011 – 2019 là 450,273 tỷ đồng. Năm năm nay, triển khai xong thiết kế xây dựng Chương trình Mục tiêu vương quốc kiến thiết xây dựng nông thôn mới 4/4 xã : Bình Ngọc, Hòa Kiến, Bình Kiến và An Phú .Thu ngân sách đến cuối năm 2020 ước thực thi 1.615 tỷ đồng, đạt 291 % so với chỉ tiêu nghị quyết, tăng trung bình hàng năm 37 % .Tổng vốn góp vốn đầu tư tăng trưởng toàn xã hội thực thi 25.400 tỷ đồng, tăng trung bình 12,6 % / năm. Nguồn vốn ngân sách Nhà nước góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng cơ bản trên địa phận do Thành phố quản trị gồm 356 khu công trình với tổng số vốn 6.000 tỷ đồng .Thu nhập trung bình của Thành phố Tuy Hoà gấp 2,5 lần so với toàn tỉnh Phú Yên và gấp 1,92 lần so với trung bình chung cả nước .
Tuy Hòa về đêmNằm trên trục Quốc lộ 1A Bắc Nam. Tuyến đường tàu Bắc Nam. Quốc lộ 25, ĐT645 thông suốt những tỉnh, thành phố trong khu vực. Sân bay Đông Tác được tăng cấp thành Cảng hàng không Tuy Hòa, có vị trí kế hoạch quan trọng, Giao hàng những chuyến bay Hồ Chí Minh – Tuy Hòa | Thành Phố Hà Nội – Tuy Hòa. Cảng hàng không Tuy Hoà được Quy hoạch đón những chuyến bay Quốc tế, trước mắt là đường bay từ Liên Bang Nga sang Phú Yên và ngược lại .

Hệ thống vận tải: từ thành phố đi khắp các tỉnh thành trong cả nước khá hoàn chỉnh.
Hệ thống cấp nước: Nhà máy cấp thoát nước Phú Yên với công suất 28.500 m3/ngđ, phục vụ cho khu vực Thành phố Tuy Hòa và các vùng lân cận.
Hệ thống thông tin liên lạc: Bưu điện trung tâm Tỉnh Phú Yên đặt tại trung tâm thành phố đảm bảo liên lạc thông suốt.
Hệ thống Internet đường truyền ADSL tốc độ cao là một kênh liên lạc quan trọng hiện nay đối với sự phát triển của toàn thành phố. 1 góc Tuy HòaHệ thống y tế: Có Bệnh viện đa khoa trung tâm tỉnh và Trung tâm Y tế Thành phố Tuy Hoà, Bệnh viện Quốc tế Phú Yên đang được xây dưng.
Hệ thống giáo dục: Khá hoàn chỉnh từ mầm non đến đại học.
- Đại học: Đại học Phú Yên và trường Đại học Xây dựng Miền trung
- Cao đẳng: Cao đẳng nghề Phú Yên, Cao đẳng y tế Phú Yên, Cao đẳng công thương Miền Trung, trung tâm giáo dục thường xuyên
- Học viện: Học viện ngân hàng – Phân viện Phú Yên, đào đạo các cấp học từ trung cấp, Cao đẳng và Đại học chính quy, tại chức, các lớp bồi dưỡng ngắn hạn.

Khu đô thị mới Nam Tuy Hòa nằm trong quy hoạch Khu kinh tế tài chính nam Phú Yên, gắn với KCN Hòa Hiệp và cảng Vũng Rô, cầu Hùng Vương nối đôi bờ sông Ba với chiều dài 1.400 m .Thành phố Tuy Hòa – Thành phố thường trực tỉnh xu thế tăng trưởng lan rộng ra đô thị ra ba phía ( Bắc, Tây, Nam ) và sớm triển khai xong những tiêu chuẩn để phấn đấu thành đô thị loại I trước năm 2025 .Đây cũng là địa phương có dự án Bất Động Sản Đường cao tốc Tỉnh Bình Định – Nha Trang đi qua đang được thiết kế xây dựng .
Du lịch là một trong những ngành kinh tế tài chính mũi nhọn của thành phố, góp thêm phần vào thành phố chung của du lịch Phú Yên, Tuy Hoà là điểm du lịch đến mới nổi của cả nước .Tuy Hoà không có nhiều điểm thăm quan trong địa phận thành phố, nhưng là điểm lưu trú và trung chuyển của du lịch Phú Yên .Thành phố có nhiều khách sạn, resort đạt tiêu chuẩn ship hàng hành khách từ 3 đến 5 sao như : Rosa Alba Resort, Sao Việt Resort, Sao Mai Resort, Stelia Resort, KS Cendeluxe, KS Sala, KS Saigon Phú Yên, KS Kaya, KS Hùng Vương, KS Long Beach, KS Green Oasis, KS Công đoàn Phú Yên … và hàng trăm khách sạn, nhà nghỉ đạt tiêu chuẩn 2 sao trở xuống .Địa bàn thành phố cũng nhiều khu vực có khu chuyên đề về homestay hay hostel như hẻm 275 Lê Duẩn với hơn 10 homestay …Tuy Hoà có nhiều món ăn ngon và đã tạo được thương hiêu như Mắt cá ngừ đại dương tiềm thuốc Bắc, Bánh canh hẹ, Nem nướng, Chả dông, Chè mít đát, Lẩu gà lá é …Tuy Hoà là điểm đến của nhiều chương trình, sự kiện lớn như Duyên Dáng Nước Ta. Chương trình Sao Mai điểm hẹn. Chương trình Hoa hậu hữu nghị Asean …

Các di tích và danh thắng là: Tháp Nhạn, sông Đà Rằng, cầu Đà Rằng, các chùa Hồ Sơn, Hòa Sơn, Minh Sơn, Khánh Sơn, Bảo Tịnh, Bảo Lâm, Kim Cang, Khu du lịch Đá Bàn, núi Chóp Chài (Nựu Sơn), Khu du lịch Gió Chiều, Bãi biển Tuy Hoà, gành Đá Dĩa, đập Hàn…

Tháp NhạnLà khu công trình kiến trúc thẩm mỹ và nghệ thuật Champa duy nhất còn sót lại trên vùng đất Tuy Hoà. Ngọn tháp nằm trên đỉnh Núi Nhạn, nên được người dân địa phương gọi là Tháp Nhạn. Đây cũng là hình tượng của Tp Tuy Hoà .Tháp có điện chính là thờ Bà Thiên Y A Na. Ngoài ra còn phụng thờ Quan Âm Bồ Tát, Phật A Di Đà, 5 Bà Ngũ Hành, Phật Di Lặc .

Mục lục bài viết

Bãi biển Tuy Hòa[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố Tuy Hòa có một bãi biển trải dài trên 30 km là điểm nhấn của thành phố .Ven biển thành phố Tuy Hòa có phố đi bộ ven đường Độc Lập, có Quảng trường 1/4, Quảng trường Nghinh Phong, và nhiều tổng hợp khách sạn Resort hạng sang .
Bãi biển Tuy Hòa Một góc vỉa hè Độc Lập