YÊN TỬ – NGÔI CHÙA ĐỒNG LỚN NHẤT ĐÔNG NAM Á

Ngôi chùa trên núi thiêng Yên Tử

Theo lời sư trụ trì chùa Thích Thanh Quyết, tên chữ của chùa là Thiên Trúc tự (chùa Thiên Trúc). Sở dĩ sau này có tên chùa Đồng vì chùa được làm toàn bộ bằng chất liệu đồng. Chùa tọa lạc trên điểm cao nhất của núi Yên Tử, ở độ cao 1.068m so với mực nước biển. Phía sau chùa là vực sâu với vách núi đá dựng đứng, thuộc địa phận tỉnh Bắc Giang.

Sư trụ trì cho hay, chùa Đồng-Yên Tử từng là nơi tu hành của vua Trần Nhân Tông, con trưởng của vua Trần Thánh Tông ( 1258 – 1308 ). Chùa xưa vốn được khởi dựng vào thời hậu Lê, do một bà phi của chúa Trịnh phát tâm công đức, làm bằng khung sắt, mái đồng, quy mô nhỏ như một khám thờ ; ngoài những tượng Phật, chuông, khánh bên trong đều được làm bằng đồng. Vào triều vua Lê Cảnh Hưng, bão lớn làm đổ chùa, chỉ còn lại dấu tích những hố chôn cột trên mỏm đá. Sau đó, một vị thủ nhang chùa Long Hoa ( Uông Bí ) đã tái tạo lại chùa Đồng nhưng lại bằng bê tông và đặt trên mỏm đá vuông ở vị trí chùa cũ. Nhiều năm sau, những Phật tử công đức dựng lại ngôi chùa mới bằng đồng quy mô nhỏ, đặt bên cạnh ngôi chùa bằng bê tông. Phải đến năm 2007, mọi người mới dựng ngôi chùa mới “ hoành tráng ” như lúc bấy giờ sửa chữa thay thế ngôi chùa đồng cũ .

Địa thế chùa được dựng mang hình dáng một đóa sen khổng lồ, trong đó mỗi phiến đá là một cánh sen nở, chùa Đồng tọa lạc giữa đài sen. Địa thế nghiêng sang hai bên, phía đông triền đá dốc nghiêng, phía tây dốc đứng thành vực thẳm, lối đi chỉ vừa một bàn chân chênh vênh. Chùa quay về hướng Tây Nam, có bình đồ kiến trúc hình chữ “ nhất ”, một gian hai chái, cũng mang dáng như một bông sen nở. Chùa được chế tác trọn vẹn bằng đồng, diện tích quy hoạnh gần 20 mét vuông, chiều cao từ nền đến nóc là 3,35 m .

Các họa tiết hoa văn trang trí mang phong thái thời Trần. Toàn bộ khu công trình gồm chùa, tượng Phật, chuông nặng hơn 70 tấn, được đúc bằng đồng nguyên chất nhập từ nước Australia, với khoảng chừng hơn 4.000 cấu kiện, trong đó cấu kiện nặng nhất có khối lượng 1,4 tấn, được lắp ráp trực tiếp trên đỉnh núi. Do vị trí cheo leo, đỉnh núi quanh năm mây mờ bao trùm nên chùa được phong cách thiết kế đặc biệt quan trọng với những giải pháp tối ưu nhất để chống chịu với thời tiết khắc nghiệt. Các khuôn khổ khu công trình khác như bậc đá lên xuống, lan can, sân hành lễ, lầu hóa vàng, nhà ghi công đức cũng đang được tôn tạo, lan rộng ra .

Theo lời sư trụ trì thì chùa mang dáng dấp kiến trúc tòa thượng điện chùa Dâu ( huyện Thuận Thành, tỉnh TP Bắc Ninh ), có hình khối vuông bốn mái, mái có hình ngói mũi hài, bờ nóc bờ dải không trang trí, hai đầu bờ nóc cùng bốn đầu đao là hình đầu rồng mang phong thái thời Trần. Phần mái vươn ra bốn phía tạo thành hiên. Ba mặt của chùa là những ván đồng ghép khít lại với nhau tạo thành bức vách. Phần dưới của bức vách có trang trí dải hoa văn hình lá lật. Mặt trước hiên chùa có hiên chạy, lan can là những chấn song hình thân trúc .

Hệ thống tượng Phật trong chùa gồm 1 pho tượng Phật Thích Ca và 3 pho tượng Tam Tổ Trúc Lâm. Tượng có size cao trung bình từ 0,45 – 0,87 m tọa trên đài sen, trong đó 3 pho tượng Tổ được tạo tác lớn hơn. Tượng Thích Ca trong phục trang áo cà sa, tọa thiền với tư thế kiết già ( thế liên hoa tọa ). Tượng Đệ nhất Tổ ( Trần Nhân Tông ) mặc áo cà sa, tay úp lên hai đùi, tư thế ngồi “ kiết già kiểu cát tường như ý ” hay còn gọi là “ cát tường như ý tọa ” mắt nhìn xuống soi rọi nội tâm. Tượng Đệ nhị Tổ ( Pháp Loa ) và Đệ tam Tổ ( Huyền Quang ) mặc áo cà sa, tư thế ngồi kiết già không lộ bàn chân, tay kết “ định ấn ”. Toàn bộ 3 pho tượng Tổ ngự trên đài sen đặt trên bệ, trang trí hoa văn hình sen, cúc, thị, lá lật, hoa văn sóng nước .

Hàng năm, liên hoan ở chùa Đồng và Yên Tử nói chung diễn ra vào ngày mùng 10 tháng Giêng ( Âm lịch ) và 3 ngày đầu năm. Ngoài ra, vào những ngày sóc, vọng hay lễ Vu Lan, Phật đản, nhiều Phật tử cả nước cũng về đây hành hương lên chốn Trúc Lâm Yên Tử rất thiêng để tỏ lòng tôn kính với Đức Phật từ bi .

Toàn cảnh chùa Đồng – Yên Tử

Tượng trong chùa Đồng – Yên Tử

Kỳ công kiến thiết xây dựng

Phần làm hạ tầng cho ngôi chùa bằng đồng hoàn toàn có thể tọa lạc một cách vững chãi trên đỉnh núi cao nhất dãy Yên Tử, việc làm đã không hề đơn thuần. Từ khoảnh đất chỉ rộng có 2 mét vuông, những người công nhân kiến thiết xây dựng đã tạo được một mặt phẳng rộng 19 mét vuông để làm móng đỡ chùa. Nền đá cứng bị phong hóa lâu năm khiến cho việc đập, khoan vào lòng núi trở thành một thử thách. Máy khoan vượt núi khó phát huy tính năng nên những người thợ thường đập đá bằng tay. Gạch đá, cát sỏi, xi-măng để thiết kế xây dựng những khuôn khổ như nhà ghi công đức, sân hành lễ, am hóa sớ, móng và sân chùa … hầu hết đều được luân chuyển theo đường đi bộ. Lực lượng lao động địa phương thạo đường núi phải gùi vật tư từ chân núi lên tận đỉnh núi .

Những ngày xây đắp phần hạ tầng chùa, những công nhân phải ở trong những lán, trại tự tạo trên đỉnh núi. Nhiều người còn nhớ một kỷ niệm là trận mưa đá, công nhân nằm trong lán bị rơi trúng cả vào đầu, chiếc lán che nắng che mưa bị bẹp dúm. Chưa hết, lại “ dính nạn ” sét đánh khiến mấy chục công nhân giật nảy người, may mà mọi người chỉ bị ù tai mà không có ai bị thương tích gì. Mọi người nói vui với nhau “ không có Phật tổ phù hộ chắc không suôn sẻ được như vậy ” .

Đến phần đúc đồng, để có một khu công trình đặc biệt quan trọng như chùa Đồng, hơn 100 thợ đúc đồng tay nghề cao ở làng đúc đồng Ý Yên ( tỉnh Tỉnh Nam Định ) đã được tuyển chọn và thao tác ròng rã hơn một năm trời. Họ phải đúc từng chi tiết cụ thể rời ngay tại chân núi Yên Tử. Sau đó, với quãng đường dốc đá xa 3-4 km, người ta dùng cáp treo để luân chuyển từng chi tiết cụ thể và cấu kiện trong tổng số gần 4.000 chi tiết cụ thể của ngôi chùa lên đỉnh núi. Hệ thống cáp treo ngày ấy cũng không đủ tải những chi tiết cụ thể lớn, do vậy có khi những người thợ phải tự chế một mạng lưới hệ thống tời bằng ròng rọc dẫn lên đỉnh núi .

Giám đốc Ban quản trị di tích lịch sử Yên Tử ông Nguyễn Trung Hải nhớ lại : “ Chưa khi nào việc đúc một khu công trình lại tốn kém về thời hạn và sức lực lao động như việc triển khai đúc chùa Đồng. Ngôi chùa không chỉ triển khai xong từ sự công phu, cầu kỳ, tinh xảo mà càng có giá trị độc lạ hơn vì mồ hôi của những người thợ tay nghề cao ”. Còn nói như lời của Nhà nghiên cứu và điều tra Phật giáo Trần Ngọc Hằng ( Giáo hội Phật giáo Việt Nam ) : “ Chùa Đồng giá trị không riêng gì ở vật liệu đồng. Đồng ở đây còn phải được hiểu là chữ “ đồng ” trong ý niệm của người Việt-đồng lòng, như nhau, chiến sỹ, đồng tâm hiệp lực ” .

Source: https://mix166.vn
Category: Hỏi Đáp