Sinh học 10 Bài 5: Prôtêin

1. Tóm tắt lý thuyết

1.1. Cấu trúc của prôtêin

a. Thành phần hóa học

Phân tử prôtêin có cấu trúc đa phân mà đơn phân là các axit amin.
Có 20 loại acid amin khác nhau. Từ 20 loại này có thể cấu tạo nên vô số các protein khác nhau về thành phần, số lượng, và trình tự các acid amin, đảm bảo tính đa dạng và đặc thù của từng loại protein.
Cấu tạo mỗi đơn phân gồm có 3 thành phần chính: Nhóm COOH, nhóm NH2 và gốc R liên kết với cacbon trung tâm (Cả COOH và NH2 , cả 1 nguyên tử H đều liên kết với C – C này gọi là C alpha).

b. Cấu trúc vật lí

– Cấu trúc bậc 1 :

+ Các axit amin liên kết với nhau tạo nên 1 chuỗi axit amin là chuỗi pôlipeptit.
Chuỗi pôli peptit có dạng mạch thẳng.

– Cấu trúc bậc 2 :
+ Cấu trúc bậc 2 là cấu trúc vòng xoắn lò xo đều đặn hoặc gấp nếp beta, những nếp gấp và vòng xoắn được cố định và thắt chặt bởi những link hidro giữa những acid amin gần nhau .

– Cấu trúc bậc 3 :
+ Chuỗi xoắn cuộn xếp tạo thành cấu trúc đặc trưng trong khoảng trống 3 chiều, tạo nên tính đặc trưng cho từng loại protein bằng những link đisunfua, link ion, vander_van … tăng tính vững chắc của phân tử protein .

– Cấu trúc bậc 4 :
+ 2 hay nhiều chuỗi cuộn xếp bậc 3 link với nhau tạo thành phần phân tử protein hoàn hảo, có thông số kỹ thuật khoảng trống đặc trưng cho từng loại protein, giúp nó triển khai được tính năng hoàn hảo .

1.2. Chức năng của prôtêin

a. Chức năng cấu trúc

Protêin là thành phần quan trọng kiến thiết xây dựng nên những bào quan và màng sinh chất, hình thành nên những đặc thù giải phẫu, hình thái của những mô, cơ quan, hệ cơ quan, khung hình ( tính trạng khung hình )
Ví dụ protein tham gia cấu trúc màng sinh học

b. Chức năng xúc tác quá trình trao đổi chất

– Bản chất các enzim là tham gia các phản ứng sinh hóa.
+ Ví dụ:

• Enzim amilaza trong nước bọt có bản chất là protein.
• Enzim ADN polimeraza xúc tác cho quá trình tổng hợp ADN.

c. Chức năng điều hoà quá trình trao đổi chất

– Các hoocmon phần lớn là prôtêin giúp điều hoà các quá trình sinh lý của cơ thể.
+ Ví dụ:

• Insulin điều hòa lượng đường trong máu.
• Tiroxin điều hòa sức lớn của cơ thể.

– Ngoài ra prôtêin là thành phần cấu trúc nên kháng thể để bảo vệ khung hình, tính năng hoạt động ( tạo nên những loại cơ ), công dụng cung ứng nguồn năng lượng ( thiếu nguồn năng lượng, prôtêin phân huỷ giải phóng nguồn năng lượng ) .
+ Ví dụ : Dự trữ những axit amin .
+ Ví dụ : Protein trong sữa, trong những loại hạt …

– Vận chuyển những chất ( Hêmôglôbin ) .
+ Ví dụ : Hemoglobin trong máu .

– Bảo vệ khung hình ( kháng thể ) .
+ Ví dụ : Kháng thể .

2. Bài tập minh họa

Nêu những bậc cấu trúc của protein ?

Hướng dẫn giải:

Protein hoàn toàn có thể có 4 bậc cấu trúc :

– Bậc 1: Các đơn phân acid amin của protein liên kết với nhau bằng liên kết peptit loại một nước, tạo thành chuỗi polipeptit mạch thẳng.
– Bậc 2: Cấu trúc bậc 2 là cấu trúc vòng xoắn lò xo đều đặn hoặc gấp nếp beta, các nếp gấp và vòng xoắn được cố định bởi các liên kết hidro giữa các acid amin gần nhau.
– Bậc 3: Chuỗi xoắn cuộn xếp tạo thành cấu trúc đặc thù trong không gian 3 chiều, tạo nên tính đặc trưng cho từng loại protein bằng các liên kết đisunfua, liên kết ion, vander_van… tăng tính bền vững của phân tử protein
– Bậc 4: 2 hay nhiều chuỗi cuộn xếp bậc 3 liên kết với nhau tạo thành phần phân tử protein hoàn chỉnh, có cấu hình không gian đặc trưng cho từng loại protein, giúp nó thực hiện được chức năng hoàn chỉnh.

3. Luyện tập

3.1. Bài tập tự luận

Câu 1: Nêu một vài loại protein tế bào người và cho biết các chức năng của chúng?

Câu 2: Tơ nhện, tơ tằm, sừng trâu, tóc, thịt gà và thịt lợn đều được cấu tạo từ protein nhưng chúng khác nhau về rất nhiều đặc tính. Dựa vào kiến thức trong bài, em hãy cho biết sự khác nhau đó là do đâu?

Câu 3: Phân biệt các cấu trúc bậc 1, 2, 3, 4 của các phân tử prôtêin? Kể tên các loại liên kết hoá học tham gia duy trì cấu trúc prôtêin? 

Câu 4: Đơn phân cấu tạo nên prôtêin là gì? Nêu các chức năng của prôtêin.

3.2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Tính đa dạng của prôtêin được qui định bởi 

A. Nhóm amin của các axit amin 
B. Nhóm R của các axit amin 
C. Liên kết peptit
D. Thành phần, số lượng và trật tự axitamin trong phân tử prôtêin

Câu 2: Prôtêin thực hiện được chức năng của nó chủ yếu ở những bậc cấu trúc nào sau đây

A. Cấu trúc bậc 1 và bậc 4 
B. Cấu trúc bậc 1 và bậc 2
C. Cấu trúc bậc 2 và bậc 3
D. Cấu trúc bậc 3 và bậc 4

Câu 3: Loại prôtêin nào sau đây làm nhiệm vụ tiêu diệt các mầm bệnh, bảo vệ cơ thể?

A. Prôtêin vận chuyển
B. Prôtêin kháng thể
C. Prôtêin enzym
D. Prôtêin hoocmon

Câu 4: Prôtêin không có chức năng nào sau đây?

A. Điều hòa thân nhiệt.
B. Cấu trúc nên hệ thống màng tế bào.
C. Tạo nên kênh vận chuvến các chất qua màng.
D. Cấu tạo nên một số loại hoocmon.

Câu 5: Cho các nhận định sau:

( 1 ) Cấu trúc bậc 1 của phân tử protein là chuỗi pôlipeptit
( 2 ) Cấu trúc bậc 2 của phân tử protein là chuỗi pôlipeptit ở dạng co xoắn hoặc gấp nếp
( 3 ) Cấu trúc khoảng trống bậc 3 của phân tử protein là chuỗi pôlipeptit ở dạng xoắn hoăc gấp nếp liên tục co xoắn
( 4 ) Cấu trúc khoảng trống bậc 4 của phân tử protein gồm hai hay nhiều chuỗi pôlipeptit tích hợp với nhau

(5) Khi cấu trúc không gian ba chiều bị phá vỡ, phân tử protein không thực hiện được chức năng sinh học

Có mấy nhận định và đánh giá đúng với những bậc cấu trúc của phân tử protein ?

A. 2
B. 3
C. 4
D. 5

4. Kết luận

Sau khi học xong bài này những em cần :

• Phân biệt được các mức độ cấu trúc của prôtêin: cấu trúc bậc 1, bậc 2, bậc 3 và bậc 4.
• Nêu được chức năng của một số loại prôtêin và đưa ra các ví dụ minh họa.
• Nêu được các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của prôtêin và giải thích được ảnh hưởng của những yếu tố này đến chức năng của prôtêin.

Source: https://mix166.vn
Category: Thuật Ngữ